 |
Οι Ευρωπαίοι άλλαξαν εμφανισιακά τις τελευταίες χιλιετίες |
Οι κάτοικοι της Ευρώπης περιέργως απέκτησαν το ανοιχτόχρωμο δέρμα και τα γαλάζια μάτια τους μόλις πριν από μερικές χιλιάδες χρόνια, πολύ πιο πρόσφατα από ό,τι θα φανταζόταν κανείς. Και οι μεταβολές στην εξωτερική εμφάνιση των Ευρωπαίων πιθανότατα οφείλονται όχι μόνο στη φυσική επιλογή αλλά και στη λεγόμενη σεξουαλική επιλογή, δηλαδή τις ερωτικές προτιμήσεις των προγόνων μας. Σύμφωνα με γενετική μελέτη που δημοσιεύεται στην ηλεκτρονική επιθεώρηση PNAS, τα γονίδια που ελέγχουν το χρώμα του δέρματος, των μαλλιών και των ματιών έχουν αλλάξει σημαντικά στην Ευρώπη τα τελευταία 5.000 χρόνια.
Ανατροπή της κρατούσας θεωρίας;
Ο σύγχρονος άνθρωπος Homo sapiens εμφανίστηκε στην Αφρική πριν από περίπου 200.000 χρόνια και είχε αρχικά σκούρο δέρμα, όπως οι σημερινοί Αφρικανοί, για να προστατεύεται από την υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου. Σύμφωνα με την κρατούσα θεωρία, το σκούρο αυτό χρώμα σταδιακά ξεθώριασε καθώς οι άνθρωποι μετανάστευαν προς το βορρά -στα συννεφιασμένα βορεινά κλίματα, το δέρμα έπρεπε να απορροφά περισσότερη υπεριώδη ακτινοβολία προκειμένου να παράγει την πολύτιμη βιταμίνη D.
Θα φανταζόταν επομένως κανείς ότι το λευκό δέρμα είναι μια καινοτομία που εφευρέθηκε από την Εξέλιξη πολύ παλιά, όταν οι πρόγονοί μας άρχισαν να μεταναστεύουν πέρα από την Αφρική. Κι όμως τα τελευταία χρόνια συσσωρεύονται ενδείξεις ότι οι κάτοικοι της Ευρώπης διατήρησαν το σκούρο δέρμα τους μέχρι σχετικά πρόσφατα. Το ίδιο δείχνει και η τελευταία μελέτη, η οποία συγκρίνει 48 σκελετούς που βρέθηκαν στην Ουκρανία, ηλικίας 6.500 έως 4.000 ετών, με σύγχρονους κατοίκους της Ουκρανίας και των γύρω περιοχών. Η διεθνής ερευνητική ομάδα εξέτασε τις ποικιλίες τριών βασικών γονιδίων που ρυθμίζουν το χρώμα του δέρματος, των μαλλιών και των ματιών. Η ανάλυση έδειξε ότι η συχνότητα των γονιδιακών ποικιλιών που σχετίζονται με τα ανοιχτά χρώματα αυξήθηκε σημαντικά στον πληθυσμό τα τελευταία 5.000 χρόνια. Επιπλέον, η αύξηση αυτή δεν δείχνει να οφείλεται σε τυχαίες γενετικές μεταβολές αλλά αντίθετα πρέπει να είναι αποτέλεσμα ισχυρής εξελικτικής πίεσης.
Οι εξελικτικές πιέσεις
Γιατί όμως συνέχιζαν οι Ευρωπαίοι να γίνονται πιο ανοιχτόχρωμοι τόσες χιλιάδες χρόνια μετά την άφιξή τους στην περιοχή; Στην περίπτωση του ανοιχτόχρωμου δέρματος, οι ερευνητές εικάζουν ότι οι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες που αποίκισαν πρώτοι την Ευρώπη προσλάμβαναν αρκετή βιταμίνη D από τα ζωικά τρόφιμα που κατανάλωναν. Με την άφιξη της γεωργίας, όμως, η κατανάλωση κρέατος μειώθηκε και η διατροφική βιταμίνη D δεν ήταν πια αρκετή. Αυτό θα σήμαινε ότι η ίδια η γεωργία ήταν ο παράγοντας που πυροδότησε την αλλαγή στο χρώμα του δέρματος. Για την περίπτωση των ξανθών μαλλιών και των γαλάζιων ματιών, η απάντηση είναι ελαφρώς πιο περίπλοκη, καθώς τα χαρακτηριστικά αυτά δεν προσφέρουν κάποιο προφανές εξελικτικό πλεονέκτημα. Οι ερευνητές θεωρούν πιθανότερο ότι τα ξανθά μαλλιά και τα ανοιχτόχρωμα μάτια είναι αποτέλεσμα σεξουαλικής επιλογής: τα ανοιχτά αυτά χρώματα πρέπει να θεωρούνταν γοητευτικά για τους προγόνους μας, γι΄αυτό και συνέχισαν να εξαπλώνονται στον πληθυσμό τις τελευταίες πέντε χιλιετίες. Το ίδιο φαινόμενο έχει εξάλλου παρατηρηθεί σε ζώα, τα οποία πολλές φορές δείχνουν προτίμηση σε άτομα με ασυνήθιστα εμφανισιακά χαρακτηριστικά. Υπάρχει όμως και μια τελευταία, ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: η έρευνα αποκαλύπτει ότι εδώ και μερικές χιλιάδες χρόνια εξαπλώνονται ποικιλίες ενός γονιδίου με την ονομασία HERC2 οι οποίες βοηθούν στο μαύρισμα μετά την ηλιοθεραπεία -μια άκρως σύγχρονη εφεύρεση.
