Λιθίαση νεφρών και κωλικός νεφρού - Αίτια και εξετάσεις

Γράφει o Μαυροματίδης Κώστας, Δ/ντής Νεφρολογικού Τμήματος Κομοτηνής

Είναι απίθανο αυτός που βίωσε κάποτε κωλικό νεφρού να ξεχάσει τον πόνο και την ταλαιπωρία του. Ο κωλικός του νεφρού είναι το αποτέλεσμα παρουσίας κυρίως λίθου στην ουροφόρα οδό και είναι από τα συχνότερα περιστατικά που προσέρχονται στο χώρο των επειγόντων στα νοσοκομεία.

Τέσσερις είναι οι κύριοι τύποι λίθων: α) Λίθοι ασβεστίου. Είναι οι λίθοι που ανευρίσκονται συχνότερα (75-85%), β) λίθοι ουρικού οξέος (αποτελούν το 5-10% του συνόλου των λίθων και συνήθως συνοδεύουν την ουρική αρθρίτιδα, γ) λίθοι κυστίνης (αποτελούν το 1-3% των περιπτώσεων νεφρολιθίασης και βρίσκονται σε μία κληρονομική μεταβολική διαταραχή που λέγεται κυστινουρία, δ) λίθοι στρουβίτη (αποτελούν το 10-15% του συνόλου και είναι αποτέλεσμα ουρολοίμωξης)

Ανεξάρτητα από το είδος του λίθου και τα ειδικά γι’ αυτόν αίτια, υπάρχουν κάποια άτομα που κινδυνεύουν περισσότερο από λιθιάση νεφρών και κωλικό: α) άτομα που για μεγάλο διάστημα προσλαμβάνουν μικρές ποσότητες νερού, β) άτομα που ιδρώνουν πολύ, γ) άτομα που έχουν πολυκυστικούς νεφρούς, δ) άτομα που ταλαιπωρούνται από υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις και ε) άτομα που είναι ακινητοποιημένα ή κατακλιμένα για μεγάλο χρονικό διάστημα

Η νεφρολιθίαση είναι συνώνυμη του νεφρικού κωλικού. Ο πόνος είναι πολύ έντονος και τυπικά εντοπίζεται στην οσφύ (δηλαδή προς τα πίσω στο μέσο της ράχης και προς τα πλάγια), αλλά και μπροστά κατά μήκος της πορείας του ουρητήρα και στο κατώτερο τμήμα της κοιλιάς. Όχι σπάνια ο πόνος μπορεί να αντανακλά στο σύστοιχο όρχι στον άνδρα ή στο μεγάλο χείλος στη γυναίκα

Τον πόνο συνοδεύει έντονη ανάγκη για ούρηση, αίσθημα καψίματος κατά τη διάρκεια της ούρησης και παρουσία αίματος στα ούρα (αιματουρία). Η ποσότητα του αίματος ποικίλλει. Συχνά μαζί με τον πόνο ο πάσχων εμφανίζει αίσθημα ναυτίας και τάση προς έμετο

Οι νεφρικοί λίθοι μπορεί να είναι όμως και τελείως ασυμπτωματικοί και να ανακαλύπτονται σε τυχαίο έλεγχο ή να προκαλούν μόνο αιματουρία

Στις περισσότερες περιπτώσεις οι λίθοι εκτός από την έντονη συμπτωματολογία δεν υποκρύπτουν σοβαρότερο κίνδυνο για την υγεία. Επειδή όμως μπορεί να είναι σύμπτωμα και σοβαρότερων παθήσεων, ο γιατρός ανάλογα με τα πρώτα κλινικά και εργαστηριακά του ευρήματα μπορεί να απαιτήσει και πρόσθετες, πιο ειδικές εξετάσεις

Όπως αναφέρθηκε οι νεφρικοί λίθοι συνδέονται με ανάπτυξη λοίμωξης στο ουροποιητικό σύστημα. Η σύνδεση αυτή είναι αμφίδρομη. Δηλαδή οι λίθοι μπορεί να είναι το αποτέλεσμα προϋπάρχουσας λοίμωξης, αλλά μπορεί να αποτελούν και την εστία για τον πολλαπλασιασμό μικροβίων και την εκδήλωση νέας ουρολοίμωξης

Σπανιότερα ο λίθος μπορεί να προκαλέσει πλήρη απόφραξη της ουροφόρου οδού, προκαλώντας υδρονέφρωση, μία πολύ σοβαρή κατάσταση που μπορεί να οδηγήσει σε μη αναστρέψιμες βλάβες στο νεφρό

Η κλινική εικόνα και μόνο του νεφρικού κωλικού βάζει συνήθως τη διάγνωση της νεφρολιθίασης. Οι περισσότεροι λίθοι με εξαίρεση αυτούς της κυστίνης απεικονίζονται στην απλή ακτινογραφία, ενώ όλοι φαίνονται με το υπερηχογράφημα

Η εξέταση ούρων δείχνει την παρουσία αίματος και όταν αποβληθεί ο λίθος πρέπει να συλλεγεί και να σταλεί για ανάλυση, ώστε να αποσαφηνιστεί το αιτιολογικό υπόβαθρο της εμφάνισης του

Προέχει στο νεφρικό κωλικό η ανακούφιση από τον πόνο και η καλή ενυδάτωση του ασθενούς, μέχρι να αποβληθεί ο λίθος. Αν όμως ο λίθος δεν μπορέσει να αποβληθεί από μόνος του, χρειάζεται ιατρική παρέμβαση με: α) εξωσωματική λιθοτριψία με κρουστικά κύματα, β) διαδερμική νεφρολιθοτομή, γ) άμεση ουρητηροσκόπηση

Επίσης ανάλογα με το είδος του λίθου και το παθολογικό υπόστρωμα ο γιατρός μπορεί να συστήσει φαρμακευτική αγωγή για την αποτροπή επανασχηματισμού των λίθων. Στην ιδιοπαθή υπερασβεστιουρία λ.χ. δίνονται θειαζιδικά διουρητικά, στην υπερουρικοζουρία, αλλοπουρινόλη, ενώ όταν το αίτιο είναι οι υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις συστήνεται προφυλακτική αντιβίωση

Όμως και διαιτητικές παρεμβάσεις επηρεάζουν την μελλοντική δημιουργία λίθων. Ο γιατρός και πάλι ανάλογα με το αιτιολογικό υπόβαθρο της νεφρολιθίασης μπορεί να συστήσει αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες. Τα άτομα που έχουν τάση να σχηματίζουν ασβεστούχους λίθους πρέπει να αποφεύγουν τα γαλακτοκομικά προϊόντα, ενώ αν το αίτιο είναι η υπεροξαλουρία, πρέπει να αποφεύγεται η σοκολάτα, το σπανάκι, ο καφές, το τσάι, οι φράουλες κ.ά. Τα άτομα τέλος που σχηματίζουν λίθους ουρικού οξέος πρέπει να ακολουθούν διατροφή φτωχή σε κρέας

Υπάρχουν κάποιοι γενικοί κανόνες που αν ακολουθηθούν μειώνουν τις πιθανότητες εκδήλωσης νεφρολιθίασης. Αυτοί είναι: α) η κατανάλωση αρκετού νερού, τουλάχιστον 8 ποτήρια την ημέρα ή καλύτερη η πόση τόσου νερού καθημερινά και κατανεμημένα σ΄ ολόκληρο το 24ωρο, ώστε να έχετε 2-2,5 λίτρα ούρα/24ωρο, β) αποφυγή της υπερβολικής κατανάλωσης καφέ, τσαγιού και αναψυκτικών τύπου κόλα γιατί αφενός έχουν διουρητική δράση και προκαλούν αφυδάτωση και αφετέρου είναι πλούσια σε οξαλικό, γ) έγκαιρη αντιμετώπιση των ουρολοιμώξεων, δ) ετοιμότητα και προληπτικός έλεγχος σε περίπτωση οικογενειακού και προσωπικού ιστορικού νεφρολιθίασης.http://www.boro.gr