Εσχάτως, λοιπόν, στη δημόσια συζήτηση γύρω από το ζήτημα της πραγματοποίησης των θρησκευτικών τελετών, καθώς άρχιζε η κρίση του κορωνοϊού, διεξήχθη ένας σχετικός διάλογος, κάποτε διάλογος κουφών που επεστράτευσε και τον Καποδίστρια και για μερικές ημέρες ακολούθησε μια έντονη διαδικτυακή διαμάχη, η οποία μάλλον αναζωπυρώνεται καθώς φθάνουμε στο Πάσχα. Επιπλέον, επειδή τα τελευταία χρόνια η μορφή του Καποδίστρια έχει μεταβληθεί σε μια προσωπικότητα που προβάλλεται, κάποτε μέχρις λατρείας από τη συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων γι’ αυτό και το συγκεκριμένο ζήτημα τείνει να αποκτήσει έναν εμβληματικό – συμβολικό πολιτικοῑδεολογικό χαρακτήρα.
Η διαμάχη άρχισε με δύο άρθρα και μια τηλεοπτική συνέντευξη του καθηγητή Αριστείδη Χατζή εκ των οποίων το πρώτο(22/03/2020) εμφανίστηκε με τον μάλλον προκλητικό τίτλο, «Πώς ο Καποδίστριας έκλεισε τις εκκλησίες και νίκησε την επιδημία» (protagongr), που απέδιδε σχεδόν αποκλειστικά τον περιορισμό της επιδημίας στο κλείσιμο των εκκλησιών.
Αρχίζω από την «τῶν πραγμάτων ἐπίσκεψιν»: Την Άνοιξη του 1828, ξέσπασε μια επιδημία πανώλους που την μετέδωσαν τα Αιγυπτιακά στρατεύματα του Ιμπραήμ, και η οποία μεταδόθηκε αρχικώς στα νησιά, Αίγινα, Ύδρα, Σπέτσες, και εν συνεχεία στην Αργολίδα,ταΚαλαβρύτακαθώς και στο στρατόπεδο των Μεγάρων. Για την αντιμετώπισή της ο Καποδίστριας έλαβε ενεργητικά μέτρα, συνεπικουρούμενος από πλειάδα Ελλήνων γιατρών ανάμεσά τους, τους Σπυρίδωνα και Νικόλαο Καλογερόπουλοκαι τον φιλέλληνα, Ελβετό γιατρό, Louis-André Gosse. [Το σχετικό βιβλίο του αποτελεί και τη βασικότερη ιστοριογραφική πηγή μας. Louis-André Gosse, Relation De La Peste Qui A Régné En Grèce En 1827 Et 1828…] Παρά τα σχετικά μέτρα η επιδημία προτού σβήσει τον Φεβρουάριο του 1829 κόστισε 1113 καταγεγραμμένα κρούσματα και 783, θανάτους.
Από τον Απρίλιο του 1828 στις περιοχές που είχαν προσβληθεί ή κινδύνευαν από την επιδημία επιβλήθηκε καραντίνα και απαγορεύτηκε και κάθε συνάθροιση σε δημόσιο χώρο, μέτρο που συμπεριέλαβε και τους ναούς. Τέλος, στις 20 Αυγούστου, εξεδόθη ψήφισμα «περί υγειονομικών διατάξεων» (Ψήφισμα 15 /20.8.1828) και στο άρθρο 285, αναφέρεται ότι, σε περίπτωση λοιμού, απαγορεύεται πάσα θρησκευτική τελετή καθώς και οι σχετικές κωδωνοκρουσίες που να καλούν τους πιστούς στους ναούς.
Πώς αυτό το τόσο απλό γεγονός μεταβλήθηκε σε αντικείμενο μια τόσο έντονης διαμάχης;
Απλούστατα διότι ενεπλάκη σε σύγχρονες ιδεολογικές αντιπαραθέσεις οι οποίες αναζωπυρώθηκαν κατά την πρόσφατη διαμάχη γύρω από το θέμα των συναθροίσεων στις εκκλησίες.
Το γεγονός αυτό θεωρήθηκε από μία μάλλον αντικληρικαλιστική και παγκοσμιοποιητική πτέρυγα ως μια ευκαιρία ιδεολογικής «απάντησης» καθώς την τελευταία περίοδο από το Μακεδονικό έως τον Έβρο, και την ίδια την κρίση του κορωνοϊού έχει καταδειχτεί ο έωλος χαρακτήρας των παγκοσμιοποιητικών ιδεολογημάτων. Επομένως, η αμφιθυμία της Εκκλησίας προσέφερε την ευκαιρία μιας ρεβάνς που δεν περιορίστηκε σε επιθέσεις και λοιδορίες ενάντια σε συγκεκριμένους ιεράρχες αλλά στράφηκε και ενάντια στην ίδια την πίστη των ανθρώπων που αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων και εμμέσως στην ίδια την ελληνική ιδιοπροσωπία
Από την απέναντι πλευρά, κάποιοι φονταμενταλιστικοί κύκλοι αντέδρασαν με τρόπο ανορθολογικό, εμφανίζοντας τα μέτρα ως μία ακόμα επίθεση του άθρησκου Κράτους, και επηρεάζοντας αρνητικά και έναν αριθμό πιστών που όντως νοιώθουν να λοιδορούνται συστηματικά για την πίστη τους.
Στα πλαίσια μιας «ιδεολογικής χρήσης της ιστορίας», το πρώτο κείμενο του κ. Αριστείδη Χατζή που άνοιξε τη διαμάχη προβάλει ένα άρθρο ( το 285, εδ. 3), μιας υγειονομικής διάταξης με υπερτρακόσια άρθρα, ως το σημαντικότερο μέτρο για την καταπολέμηση της επιδημίας! [«Πώς ο Καποδίστριας έκλεισε τις εκκλησίες και νίκησε την επιδημία»] Όμως, ο κ. Χατζής, αμφισβητεί και το πανθομολογούμενο γεγονός ότι η επιδημία προκλήθηκε μέσω ανταλλαγής αιχμαλώτων με τους Άραβες του Ιμπραήμ! Μήπως γιατί κάτι τέτοιο θα ήταν ίσως «ρατσιστικό», «εναντίον των Αράβων», έστω και στρατού κατοχής;! Έτσι, υποστήριξε σε περισσότερες της μίας περιπτώσεων πως οι «Έλληνες κατηγορούν τους Αιγύπτιους, ότι απ’ αυτούς το κολλήσαμε. Δύσκολο πια αυτό να διαπιστωθεί πλέον» (εδώ στο Mega, 26 Μαρτίου 2020 /www.youtube.com/watch?v=hQ-LVJrPwFo)
Όμως, είναι επιστημονικά διασταυρωμένο από πληθώρα πηγών πως η επιδημία προήλθε από τους Αιγυπτίους, Διαβάζουμε στον Gosse:
«Αλλά περίπου στα μέσα Μαρτίου 1828, ο νέος πρόεδρος Ι. Καποδίστριας, μη γνωρίζοντας την κατάσταση της υγείας των Αιγυπτίων, θεώρησε πως ήταν εφικτό να πραγματοποιήσει μια ανταλλαγή ανάμεσα σε ορισμένους Άραβες κρατούμενους…, με κάποιες ελληνικές οικογένειες που κρατούνταν ως δούλοι στο Ναβαρίνο. Ο πλωτάρχης κ. Prokesch,… συνόδευσε με το αυστριακό μπρίκι Veneto τη υδριώτικη σκούνα «Αφροδίτη», με καπετάνιο τον Αλέξανδρο Κιοσσέ…. Στον δρόμο της επιστροφής, το αυστριακό μπρίκι Veneto έχασε τρεις άντρες του πληρώματος, ενώ και στην υδραίικη σκούνα πέθαναν επίσης τρία ή τέσσερα άτομα. Κατά την άφιξή τους στην Αίγινα… τα πλοία αποβίβασαν τους επιβάτες τους, χωρίς να προειδοποιήσουν τις αρχές…» (Louis-André Gosse, Relation De La Peste…, ό.π., σσ. 7-10.)
Έτσι η ασθένεια μεταδόθηκε στο νησί όπου τα θανατηφόρα κρούσματα έφθασαν τα 65. Δηλαδή, η επιδημία δεν ξεκίνησε από την Ύδρα, όπως πιστεύει ο κ. Χατζής (που είχε μόλις 2 θύματα), ούτε από τις Σπέτσες (13 θύματα) αλλά από την Αίγινα από υδραίικο σκάφος που είχε μολυνθεί από την επαφή με τα αραβικά στρατεύματα.
Σε άλλο κείμενο του μάλιστα, στις 23 Μαρτίου προβαίνει και σε νέες ιστορικές ανακαλύψεις: «Δεν είναι βέβαιο από πού μεταδόθηκε η πανώλη, οι Έλληνες κατηγορούσαν τους Αιγύπτιους αλλά θυμίζω ότι οι μεγάλες επιδημίες στην Πελοπόννησο ξεκίνησαν μετά τη σφαγή της Τριπολιτσάς και εξαιτίας του μεγάλου αριθμού των εκτεθειμένων άταφων πτωμάτων Τούρκων, Εβραίων και Αλβανών» (Αρ. Χατζής, «Ο Καποδίστριας κατά την πανδημία στην Ελλάδα το 1828 και η συμβολή του Κερκυραίου γιατρού» Πηγή: www.corfuland.gr)
Οι συμπαραδηλώσεις είναι μάλλον διάφανες. Οι «εθνικιστικοί» ισχυρισμοί των Ελλήνων για την πανώλη του 1828 συσχετίζονται εντελώς καταχρηστικά με επιδημίες που είχαν συμβεί 6 χρόνια πριν, Προφανώς διότι ο συγγραφέας ήθελε να υπομνήσει την ευθύνη των Ελλήνων στη «σφαγή Τούρκων, Εβραίων και Αλβανών». Και όμως εδώ διαπράττει ένα ακόμα, σημαντικότερο ατόπημα. Διαβάζουμε στον Ιωάννη Φιλήμονα σχετικά: «Μετὰ τὴν μάχη της Γράνας ἤρξατο ἀναπτύσσεσθαι ἐν τῇ πόλει καὶ ἡ χαλεπὴ νὀσος τοῦ στρατιωτικοῦ τύφου… Ἡ ἐπιδημικὴ αὕτη μάστιξ προσετέθη ὡς κορωνὶς ἐπὶ τοῖς τοσούτοις ἄλλοις δυστηχήμασι τῶν Τούρκων, πολυαρίθμων θεριζομένων καθ’ ἑκάστην…» (Ι. Φιλημηνος ΔΙΕΕ, τ. 4 σσ. 198-199). Και τα ίδια αναφέρουν όλοι οι ιστορικοί μας (Βλ. Απ. Βακαλόπουλος, ΙΝΕ, τόμος Ε΄ σσ. 653-654).
Μια τέτοια προφανής και ηθελημένη ιστορική διαστρέβλωση, φωτίζει με τη χρήση της και τις προθέσεις του συγγραφέα «ιστορικού», στην άρνηση της μετάδοσης της πανώλους του 1828 από τα στρατεύματα του Ιμπραήμ.
Εξάλλου ο κ. Χατζής θέλοντας προφανώς να προσδώσει μεγαλύτερη διάρκεια «στο κλείσιμο των εκκλησιών»! αναφέρει απολύτως ανακριβώς, ότι η Ύδρα έμεινε σε καραντίνα επί έναν ολόκληρο χρόνο, ενώ στην πραγματικότητα και η Ύδρα και οι Σπέτσες βγήκαν από την καραντίνα σε τρείς μήνες, τον Ιούλιο του 1828.
Σειρά άρθρων ανάλογου χαρακτήρα, με τον προκλητικό χαρακτήρα της όπως θα μπορούσε κανείς να περιμένει, προκάλεσε αντιδράσεις, ανάμεσά τους και ορισμένες που παραβίαζαν από την αντίθετη πλευρά την ιστορική αλήθεια. Έτσι δύο «αντίπαλοι» αρθρογράφοι, πέφτοντας στην παγίδα υποστήριξαν πως ποτέ δεν έγινε κλείσιμο των εκκλησιών από τον Καποδίστρια! Ο μεν κ. Βαβούσκος αναφέρει πως, «Στο Ψήφισμα αυτό, υπάρχει πράγματι το άρθρο 285[31], …. Η διάταξη όμως αυτή… δεν εφαρμόσθηκε από τον Ι. Καποδίστρια.” Ο δε Έξαρχος αμφισβητεί την ίδια την ύπαρξη του ψηφίσματος και την γραπτή πηγή που το περιλαμβάνει ! (Βλ. Ἀνδρέα Μάμουκα, Τὰ κατὰ τὴν αναγέννησιν τῆς Ἑλλάδος, ἤτοι συλλογήν τῶν περὶ τὴν ἀναγεννωμένην Ἑλλάδα συνταχθέντων πολιτευμάτων, νόμων καὶ ἄλλων ἐπισήμων πράξεων, ἀπὸ τοῦ 1821 μέχρι τέλους τοῦ 1832, εδώ Τ. ΙΑ, 1852, σσ. σσ. 405-465).
Όπως έχω δείξει αναλυτικά αλλού (http://ardin-rixi.gr/archives/217228) το ψήφισμα αυτό εν αμφισβητείται. Και εξάλλου εκτός από το ίδιο το κείμενο της διάταξης διαθέτουμε και τις αποφάσεις που ελήφθησαν στην Ύδρα και τις Σπέτσες για την αντιμετώπιση της επιδημίας.
Πρόκειται για τα Διατάγματα του Ιωάννη Κωλέττηστις Σπέτσες,. Διαβάζουμε λοιπόν στο «Δεύτερο Διάταγμα» του τον Απρίλιο του 1828 (Gosse, σσ. 174-175)
4. Απαγορεύονται όλαι αι συναθροίσεις τόσον εις τας εκκλησίας όσον και εις τας αγοράς μέχρι νεωτέρας…
Ενώ υπάρχουν και ανάλογες πηγές για την Ύδρα και μάλιστα από τα πρωτότυπα αρχεία της Κοινότητας όπου ο «διατεταγμένος παρὰ τῆς Α. Ἐξοχότητος τοῦ κυβερνήτου τῆς Ἑλλάδος» Σπυρίδων Καλογερόπουλος στις 18 Απριλίου εξέδωσε σχετικό διάταγμα στην Ύδρα:
«7. Αἱ ἐκκλησίαι νὰ παὺσουν κατὰ τὸ παρὸν ἀπὸ τὰς ἱερὰς τελετὰς καί νὰ σφαλισθοῦν, καὶ οἱ ἄνθρωποι νὰ προσεύχωνται κατὰ μέρος εἰς τα οἰκίας των.
Και τα ίδια δε επαναλαμβάνονται από τον Γενικό Έφορο Υγείας Αναστάσιο Λόντο και τον γιατρό Νικόλαο Καλογερόπουλο στις 25 Απριλίου σε νέο διάταγμα στα άρθρα 5 και έξη (στο ίδιο σ. 83). www.academia.edu/42709596/Η_εξάλειψη_της_πανώλης_σε_Ύδρα_και_Σπέτσες_το_1828
Κατά συνέπεια διαθέτουμε μια πληθώρα σχετικών στοιχείων και μάλιστα εγγράφων τα οποία επιβεβαιώνουν τις αυτονόητες αποφάσεις του κυβερνήτη.
Σε αυτή την συζήτηση, όπως έχω καταδείξει, συγκρούονται μάλλον δύο φονταμενταλισμοί.Ένας «διαφωτιστικός», αντικληρικαλικός και παγκοσμιοποιητικός και ένας «ορθόδοξος». Ο πρώτος διογκώνει το πρόσκαιρο κλείσιμο των ναών, ως το αποφασιστικότερο μέτρο για τη σίγαση της επιδημίας και διαστρεβλώνει τα σχετικά ιστορικά στοιχεία, για να μεταβάλει αυτό το ζήτημα σε γενικευμένη επίθεση στους «Ελληναράδες»
Από την απέναντι πλευρά του λόφου, ενός αντίπαλου φονταμενταλισμού, παραποιείται η πραγματικότητα προς την κατεύθυνση της υποβάθμισης της επιδημίας και των μέτρων που ελήφθησαν, συρρικνώνοντας και τη διάρκειά της, για να γίνει και πιο εύκολα πιστευτός ο ισχυρισμός το ότι «ο Καποδίστριας δεν έκλεισε τους ιερούς ναούς».
Η διαμάχη γύρω από τα μέτρα για τον κορωνοϊό
Και όμως, τα πράγματα θα ήταν πολύ πιο απλά, αν αντιμετωπίζαμε το πρόβλημα στην αυθεντική ιστορική του διάσταση.Στις παλαιότερες κοινωνίες, οι μεταδοτικές ασθένειες και οι επιδημίες αποτελούσαν σχεδόν καθημερινή εμπειρία. Οι άνθρωποι περνούσαν από καραντίνα τουλάχιστον ορισμένες φορές στη ζωή τους, ενώ όπου ξεσπούσε κάποια επιδημία, περιορίζονταν όλες οι επαφές και, οι εκκλησίες, όπως και όλοι οι δημόσιοι χώροι, παρέμεναν κλειστές.
Χαρακτηριστικά, ακόμα και ο Κολυβάς ασκητής, Νικόδημος Αγιορείτης, δίνει συμβουλές στο «Πηδάλιον» για να μη μολύνουν οι μεταλαμβάνοντες ασθενείς:«Με άλλα λόγια, οι ασθενείς από πανώλη δεν κοινωνούν από το κοινό άγιο ποτήριο, αλλά σε ξέχωρο σκεύος, και απλώς πλένεται με ξύδι».
Το εκκλησιαστικό βίωμα και η θρησκεία νοηματοδοτούσαν λιγότερο ή περισσότερο τη ζωή όλων των ανθρώπων και το κλείσιμο των εκκλησιών δεν ήταν δυνατό να εκληφθεί από οποιονδήποτε ως ένδειξη «αθεΐας» των ιθυνόντων, σε αντίθεση με τον σημερινό εκκοσμικευμένο κόσμο, όπου πολλοί πιστοί νιώθοντας «διωκόμενοι» και λοιδορούμενοι θεωρούν πως θα πρέπει να προβληθεί «αντίσταση» στο κλείσιμο των εκκλησιών.
Για να κλείνουμε, λοιπόν, πιστεύουμε πως η ορθοδοξία δεν μπορεί και δεν πρέπει να μεταβληθεί σε πολιτική ιδεολογία και φονταμενταλισμό,διότι έτσι παίζει το παιγνίδι του αντιπάλου αντικληρικαλικού και παγκοσμιοποιητικού φονταμενταλισμού και, υιοθετώντας «ιστοριογραφικές» πρακτικές παραχάραξης της Ιστορίας, κινδυνεύει να αυτοσυρρικνωθεί σε μια ισχνή φονταμενταλιστική μειοψηφία.
Δυστυχώς, δε το λαϊκό σώμα, σε συνθήκες εγκατάλειψής του από τις ελίτ, συχνά παρασύρεται από μια φονταμενταλιστική επιχειρηματολογία ή, ακόμα χειρότερα, διαβουκολείται από τυχοδιώκτες, απατεώνες, εμμονικούς, κ.λπ..
Ο Κώστας Πλεύρης και η ακραία αρχαιολατρία στη δεκαετία του 1980-1990 διέστρεψαν το αρχαίο ελληνικό πνεύμα προς μία κατεύθυνση εχθρική προς την ορθοδοξία και γέννησαν το πολιτικό έκτρωμα της παγανιστικής Χρυσής Αυγής και του απατεώνα Σώρρα στη δεκαετία 2010.
Στη δεκαετία του 2010, αναρίθμητοι καριερίστες παρέσυραν την αντιμνημονιακή πλειοψηφία του ελληνικού λαού σε μία απάτη/αυταπάτη μιας ως εκ θαύματος απελευθέρωσης από τα δεσμά της παγκόσμιας οικονομικής τάξης.
Σήμερα, που η ανάδειξη των πατριωτικών αξιών αναδεικνύεται στο επίκεντρο της νέας ιστορικής περιόδου και σε συνθήκες κυριολεκτικής αποστασίας των ελίτ, όταν πολλοί στρέφονται ενάντια στην εθνική ταυτότητα και στο ορθόδοξο φρόνημα, αναδεικνύεται ο πειρασμός σε κάποιους να μεταβάλουν την πίστη σε υποκατάστατοπολιτικής ιδεολογίας,αν όχι και σε πολιτικό κόμμα,.Η πίστη μεταβαλλόμενη σε πολιτική ιδεολογία, η οποία αντιπαρατίθεται με άλλες ιδεολογίες και κόμματα οδηγεί στον φονταμενταλισμό.
Και οι φονταμενταλιστικές αντιλήψεις οδηγούνται αναπόφευκτα στη χρήση μεθόδων παραχάραξης της Ιστορίας, διότι, εάν κινδυνεύει η άποψή μας, τότε όλα τα μέσα είναι κατάλληλα διότι «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Οι σταλινικοί «ιστορικοί» έσβηναν τον Τρότσκυ από τις φωτογραφίες του μεγάλου ηγέτη, οι χιτλερικοί παρουσίαζαν τον Χίτλερ ως μεγάλο «ζωγράφο», κ.λπ. κ.λπ. Πιο κοντά μας, οι εθνομηδενιστές ιστορικοί παραχαράσσουν τα ιστορικά στοιχεία για να καταδείξουν πως ο Σαμουήλ δενανατίναξε το Κούγκι, ή πως η Επανάσταση του 1821 δεν κηρύχθηκε στις 25 Μαρτίου, κ.λπ.
Εξάλλου, το ίδιο συνέβη στο παρελθόν και με τις όποιες πολιτικές ιδεολογίες. Η μαρξιστική ανάλυση της καπιταλιστικής οικονομίας, όταν μεταβλήθηκε σε καθεστωτική ιδεολογία, στραγγάλισε την ίδια την αλήθεια μέσα από τον σταλινισμό.Η πίστη και το θρησκευτικό συναίσθημα δια της μεταβολής τους σε πολιτική ιδεολογία, οδήγησαν στον καισαροπαπισμό και την Ιερά Εξέταση, άλλοτε, και σήμερα οδηγούν στον ισλαμισμό και την τρομοκρατία, στη μουσουλμανική Ανατολή. Η Ορθοδοξία δεν είχε δείξει ποτέ παρόμοιες φονταμενταλιστικές συμπεριφορές. Τις χρειαζόμαστε;https://www.huffingtonpost.gr/
