του Θόδωρου Κουτσουμπού
Στα τέλη της δεκαετίας του 1920 ο Μπέρτολτ Μπρεχτ είχε γράψει ότι μεγαλύτερο έγκλημα από τη ληστεία μίας τράπεζας είναι η ίδρυσή της.
Έρευνα της Διεθνούς Κοινοπραξίας Ερευνητικών Δημοσιογράφων ((International Consortium of Investigative Journalists – ICIJ, η οποία πραγματοποιήθηκε από 108 διεθνή μέσα ενημέρωσης σε 88 χώρες), έρχεται να επιβεβαιώσει το απόφθεγμα του Μπρεχτ. Οι πιο μεγάλες διεθνείς τράπεζες, με πρώτες και καλύτερες τις JPMorgan, Deutsche Bank και HSBC, Βarclays κ.λπ., είναι βαθιά χωμένες στα σκάνδαλα ξεπλύματος μαύρου χρήματος, σε ύποπτες συναλλαγές με χρήμα προερχόμενο από το έγκλημα, τα ναρκωτικά, το εμπόριο γυναικών και άλλων παρόμοιων “οικονομικών” δραστηριοτήτων. Επιπλέον, δεν ισχύει το επιχείρημα ότι δεν γνώριζαν. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία της ICIJ, οι ισχυροί αυτοί χρηματοπιστωτικοί όμιλοι είχαν ήδη κατηγορηθεί και τιμωρηθεί από τις αρχές των ΗΠΑ για αυτού του είδους τις δραστηριότητες, και παρά την επιβολή προστίμων προτίμησαν να συνεχίσουν την μετακίνηση υπέρογκων ποσών – προφανώς γιατί τα κέρδη τους είναι υψηλότερα από το ύψος των προστίμων.
Σύμφωνα με τα έγγραφα που διέρρευσαν από το δίκτυο πάταξης χρηματοοικονομικού εγκλήματος FinCEΝ, που λειτουργεί υπό την αιγίδα του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών –τα στοιχεία του οποίου χρησιμοποίησαν οι δημοσιογράφοι- ύποπτες συναλλαγές άνω των 2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων συνδέονται με το ξέπλυμα μαύρου χρήματος ή και άλλων εγκληματικών ενεργειών. Οι συγκεκριμένοι φάκελοι του FinCEN στηρίζονται σε έρευνες των τμημάτων συμμόρφωσης των ίδιων των τραπεζών από το 1999 μέχρι το 2017. Να σημειωθεί όμως ότι οι φάκελοι αφορούν σε ένα μικρό δείγμα ύποπτων τραπεζικών συναλλαγών που αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 0,02% των ύποπτων συναλλαγών της περιόδου 2011-2017.
Όπως προκύπτει από τη μελέτη 2.100 ύποπτων συναλλαγών που πραγματοποίησε η BuzzFeed News με την ICIJ, οι τραπεζικοί κολοσσοί JPMorgan, HSBC, Standard Chartered Bank, Deutsche Bank και New York Mellon συνέχισαν να επωφελούνται από την παροχή των υπηρεσιών τους σε ισχυρούς και επικίνδυνους παράγοντες, παρά τα πρόστιμα που τους είχε επιβάλει το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης και άλλες αρχές ανά τον κόσμο σε προηγούμενες υποθέσεις για το ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Μόνον η Deutsche Bank φέρεται υπεύθυνη για ύποπτες συναλλαγές 1,7 τρισ. δολαρίων και η JPMorgan 514 δισ. δολαρίων. Για να μελετηθεί ο τεράστιος όγκος στοιχείων, η ICIJ συγκέντρωσε ομάδα 400 δημοσιογράφων από 88 χώρες. Αίσθηση προκαλεί το γεγονός ότι οι ύποπτες συναλλαγές των 2 τρισ. δολαρίων που εντοπίστηκαν δεν είναι παρά το ένα μικρό μέρος του παγκόσμιου οικονομικού εγκλήματος που φιλτράρεται μέσα από τραπεζικά κανάλια. Αντιπροσωπεύουν, όπως προαναφέραμε, λιγότερο από το 0,02% των 12 εκατομμυρίων ύποπτων συναλλαγών που αναφέρθηκαν από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα στην FinCEN την περίοδο 2011-2017.
Η JPMorgan, ο καταχραστής της Μαλαισίας και ο σύμβουλος του Τραμπ
Στο δημοσίευμα της ICIJ τονίζεται πως η JPMorgan, η μεγαλύτερη τράπεζα των ΗΠΑ, διακινούσε κεφάλαια εκ μέρους ατόμων και εταιρειών που συνδέονταν με την υπεξαίρεση δημόσιου χρήματος στη Μαλαισία, τη Βενεζουέλα και την Ουκρανία. Πάνω από ένα δισ. δολάρια κινήθηκαν μέσα από το τραπεζικό δίκτυο της JPMorgan προς όφελος δραπέτη που είχε εμπλακεί στο οικονομικό σκάνδαλο του 1MDB, του επενδυτικού ταμείου της Μαλαισίας που εξαφάνισε δισεκατομμύρια δολάρια δημοσίου χρήματος (στο σκάνδαλο είχε εμπλακεί και η Goldman Sachs.
Κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, η JPMorgan πραγματοποίησε συναλλαγές άνω των 50 εκατ. δολαρίων για τον Πωλ Μάναφορντ, πρώην επικεφαλής της προεκλογικής καμπάνιας του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ το 2015. H τράπεζα συνέχισε να του παρέχει τις υπηρεσίες της ένα 14μήνο, αφού αυτός αναγκάστηκε να παραιτηθεί από την προεκλογική εκστρατεία του Αμερικανού προέδρου, ύστερα από κατηγορίες για ξέπλυμα μαύρου χρήματος και διαφθορά στην υπόθεση εμπλοκής του με το κόμμα του Βίκτορ Γιανουκόβιτς στην Ουκρανία. Αυτό το επίμαχο 14μηνο, οι συναλλαγές της JPMorgan για τον Μαναφόρντ διαμορφώθηκαν στα 6,9 εκατ. δολάρια. Σήμερα ο ίδιος εκτίει το υπόλοιπο της επταετούς ποινής φυλάκισης σε κατ’ οίκον περιορισμό λόγω της πανδημίας του κορονοϊού. Καταδικάστηκε για συνωμοσία, φορολογική και τραπεζική απάτη.
Η διαρροή αυτών των εγγράφων επιφέρει ένα ακόμη πλήγμα στην αξιοπιστία του τραπεζικού κλάδου, δεδομένου ότι οι όμιλοι αυτοί είχαν ήδη καταλήξει σε συμβιβαστικές λύσεις για παρόμοιες υποθέσεις προ ολίγων ετών. Η JPMorgan το 2014 είχε πληρώσει πρόστιμο 1,7 δισ. δολαρίων για τους ανεπαρκείς ελέγχους της που επέτρεπαν στον διαβόητο απατεώνα Μπέρναρντ Μάντοφ να υποκινεί μια επενδυτική απάτη 50 δισ. δολαρίων επί σειρά ετών. Το 2017, οι ελβετικές αρχές εποπτείας είχαν αποφανθεί πως η JPMorgan είχε παραβιάσει τους κανόνες για το ξέπλυμα μαύρου χρήματος στην υπόθεση υπεξαίρεσης κρατικών κεφαλαίων από το επενδυτικό ταμείο της Μαλαισίας 1MDB.
HHSBC και το καρτέλ ναρκωτικών
Στην ομάδα των τραπεζικών ομίλων που έχουν «αποτύχει» -τι κομψός χαρακτηρισμός!- «στην καταπολέμηση» του ξεπλύματος μαύρου χρήματος περιλαμβάνεται η βρετανική πολυεθνική HSBC. Το 2012 είχε καταλήξει σε συμβιβαστική λύση με το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης, αφού είχε αποδειχθεί πως είχε ξεπλύνει τουλάχιστον 881 εκατ. δολάρια από καρτέλ ναρκωτικών τής Λατινικής Αμερικής. Δεν είχαν ασκηθεί ποινικές διώξεις, αλλά το ενδεχόμενο αυτό παρέμενε ανοικτό για την επόμενη πενταετία, εάν ανακαλύπτονταν πως η ΗSBC συνέχιζε να ξεπλένει μαύρο χρήμα. Τότε είχε πληρώσει μόνο χρηματικό πρόστιμο 1,9 δισ. δολαρίων. Όμως, οι φάκελοι της FinCEN δείχνουν πως την επίμαχη πενταετία εξακολουθούσε να διακινεί ύποπτα κεφάλαια μέσα από το τραπεζικό της δίκτυο.
Ξέπλυμα μαύρου χρήματος στην Τουρκία
Στο στόχαστρο των αποκαλύψεων FinCEN Files, της Διεθνούς Κοινοπραξίας Ερευνητικών Δημοσιογράφων, βρίσκεται και η τουρκική τράπεζα Aktif Bank στην οποία ο Αλμπαϊράκ, γαμπρός του Ερντογάν και νυν υπουργός οικονομικών, υπήρξε διευθύνων σύμβουλός της.
Υπάρχουν και άλλες τράπεζες και τουρκικές εταιρίες αναμεμειγμένες σε παράνομες δραστηριότητες. Ξεχωρίζει όμως, η Aktif Yatirim Bankasi (Αktif Bank), η οποία φέρεται να έχει διαπράξει ξέπλυμα χρήματος σε μεγάλη κλίμακα για λογαριασμό ενός ευρύτατου δικτύου πελατών. Η Αktif Bank είναι μέρος της Calik Holding, ενός από τους μεγαλύτερους επιχειρηματικούς ομίλους στην Τουρκία, στον οποίο ανήκουν περισσότερες από 30 εταιρείες. H Calik, με τη σειρά της, έχει στενούς δεσμούς με την τουρκική κυβέρνηση. Μια σειρά «ύποπτων δοσοληψιών», όπως προκύπτει από τα FinCEN Files, σχετίζονται με την Calik Holding, την περίοδο που διευθύνων σύμβουλός της ήταν ο Μπεράτ Αλμπαϊράκ, γαμπρός του Ερντογάν και νυν υπουργός Οικονομίας.
Η έρευνα του ICIJ δείχνει ότι με τη βοήθεια της Aktif Bank, μαύρο χρήμα διοχετεύτηκε στην αγορά ως νόμιμο. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, η Aktif Bank φέρεται να έχει μεσολαβήσει σε ύποπτες συναλλαγές αξίας περίπου 91,6 εκατομμυρίων δολαρίων μέσω συνεργατών της στις ΗΠΑ.
Επιπλέον, τα επίμαχα έγγραφα ρίχνουν φως σε ένα αμφιλεγόμενο δίκτυο πελατών της τουρκικής τράπεζας, συμπεριλαμβανομένων παρόχων πορνογραφικού υλικού αλλά και ομίλου που φέρεται να είχε παράνομες επιχειρηματικές σχέσεις με τους Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν. Φυσικά το όνομα που τράβηξε αρχικά τα βλέμματα όλων, ήταν Wirecard Bank AG, γερμανικός πάροχος χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, που εμπλέκεται σε σκάνδαλο απάτης πολλών εκατομμυρίων δολαρίων και φαίνεται να είναι ένας εκ των πελατών της Αktif, σύμφωνα με στοιχεία της αμερικανικής τράπεζας BNY Mellon. Η τελευταία θεώρησε τις συναλλαγές της Wirecard «υψηλού κινδύνου» και πάγωσε τους λογαριασμούς της. Αυτό όμως δεν εμπόδισε την Aktif να βοηθήσει τη Wirecard, να μεταφέρει τα χρήματά της μέσω μυστικού λογαριασμού. Σύμφωνα με την αμερικανική τράπεζα, η Wirecard πραγματοποίησε έως και 12 «ύποπτες συναλλαγές» αξίας άνω των 110.000 δολαρίων μέσω του επίμαχου λογαριασμού της Aktif μεταξύ Μαΐου και Ιουλίου του 2014. Η Wirecard με τον τρόπο αυτό διεξήγαγε πολλές συναλλαγές για πελάτες από τους κλάδους της πορνογραφίας και των τυχερών παιχνιδιών.
Εξίσου παρόμοιο φαίνεται πως ήταν το πελατολόγιο της Aktif στο Αφγανιστάν. Μεταξύ Μαΐου και Ιουλίου 2014, η Aktif βρέθηκε πίσω από 561 ύποπτες μεταφορές χρημάτων αξίας 35,3 εκατομμυρίων δολαρίων από λογαριασμούς στο Αφγανιστάν, χωρίς καθόλου δημόσιες πληροφορίες για τις επίμαχες εταιρείες ή τις δραστηριότητές τους, γεγονός που υποδηλώνει νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Όμως ο κατάλογος των αμφιλεγόμενων Αφγανών πελατών της Aktif δεν τελειώνει εκεί. Η Νew Kabul Bank – μια τράπεζα που ενεπλάκη σε πολύκροτο σκάνδαλο διαφθοράς το 2010- διατηρεί επίσης λογαριασμό στην Αktif. Και πάλι η αμερικανική BNY Mellon «σημείωσε» αρκετές συναλλαγές της New Kabul Bank που διενεργήθηκαν μέσω της Aktif ως «ύποπτες».
Επιπλέον η Bank of America φαίνεται να είχε υποβάλει επίσης έκθεση στο υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ σχετικά με την εμπλοκή της Aktif σε παράνομες δραστηριότητες στο Αφγανιστάν. Σε αυτήν την περίπτωση, πρόκειται για υπέρογκες συναλλαγές για λογαριασμό της αφγανικής εταιρείας Watan Oil and Gas. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Watan Oil and Gas έχει κατηγορηθεί από την κυβέρνηση των ΗΠΑ για σχέσεις με τους Ταλιμπάν. Μάλιστα μετά από έρευνες της αμερικανικής κυβέρνησης, η επίμαχη εταιρεία συμπεριλήφθηκε στη «μαύρη λίστα» των ΗΠΑ. Οι έρευνες τότε αποκάλυψαν ότι θυγατρική της Watan είχε χορηγήσει στους Ταλιμπάν αρκετά εκατομμύρια δολάρια με αντάλλαγμα την ασφάλεια διέλευσης των φορτηγών της. Όλα αυτά συνέβησαν σε μια εποχή που τα αμερικανικά στρατεύματα εξακολουθούσαν να πολεμούν ενεργά τους Ταλιμπάν.
Και ελληνικό «άρωμα»
Οι αποκαλύψεις έχουν φυσικά και ελληνικό «άρωμα», αν και τα ποσά που αναφέρονται είναι… ψιλά!
Τα ποσά που αναφέρονται ότι έφυγαν από ελληνικές τράπεζες προς το εξωτερικό και κρίθηκαν ως ύποπτα είναι συνολικού ύψους 13 εκατ. δολαρίων. Ύποπτο χαρακτηρίζεται και ένα έμβασμα αξίας 5.738 δολαρίων από τράπεζα του εξωτερικού προς τη χώρα μας. Οι τράπεζες που κατηγορούνται για «ύποπτες δραστηριότητες» είναι η EFG Eurobank Ergasias και η Aegean Baltik Sa, ενώ η τράπεζα η οποία ήταν αποδέκτης στη χώρα μας ύποπτης χρηματικής συναλλαγής 5.738 δολαρίων ήταν η HSBC Bank Plc.
Ειδικότερα, η πρώτη συναλλαγή φέρεται να έγινε στις 11 Οκτωβρίου του 2012. Από την Aegean Baltik Sa στην Ελλάδα μεταφέρθηκαν 6,5 εκατ. δολάρια προς την νορβηγική DNB Nor Bank Asa, ένα από τα μεγαλύτερα γκρουπ παροχής τραπεζικών υπηρεσιών στη Νορβηγία. Προς την DNB Nor Bank Asa έγιναν άλλες δύο ύποπτες μεταφορές χρημάτων σύμφωνα με τα αμερικανικά έγγραφα. Η μία στις 4 Σεπτεμβρίου του 2012 ύψους 3,84 εκατ. δολαρίων από την Τράπεζα Eurobank Ergasias SA και η δεύτερη στις 14 Σεπτεμβρίου του 2012 επίσης από την Eurobank Ergasias SA ύψους 2,59 εκατ. δολάρια.
Από την Eurobank υπάρχει ακόμη συναλλαγή που κρίθηκε ως ύποπτη. Πρόκειται για τη μεταφορά 8.600 δολαρίων στις 2 Ιανουαρίου του 2013 προς την αμερικάνικη Helm Bank. Τέλος, κρίνεται ως ύποπτο ένα εισερχόμενο έμβασμα ύψους 5.738 δολαρίων από την ινδική Standard Chartered Bank India προς την HSBC Bank Plc στην Ελλάδα την 1η Ιουνίου 2009. Σύμφωνα με τα έγγραφα, υπάρχει άλλη μία ύποπτη συναλλαγή, αυτή τη φορά προς την Eurobank. Πρόκειται για τη μεταφορά 8,6 εκατ. δολαρίων στις 2 Ιανουαρίου του 2013 προς την αμερικάνικη Helm Bank.
Πτώση μετοχών
Η δημοσιοποίηση των κατηγοριών συνοδεύτηκε με πτώση μετοχών, σε όλα τα χρηματιστήρια, τη Δευτέρα, 21 Σεπτεμβρίου 2020.
Έντονες πιέσεις δέχθηκαν στο χρηματιστήριο του Χονγκ Κονγκ οι μετοχές των βρετανικών τραπεζών HSBC και Standard Chartered (η μετοχή της πρώτης κατρακύλησε σε χαμηλό από το 1995). Απώλειες της τάξης του 5% είχε η Standard Chartered και άνω του 8% η επίσης βρετανική Barclays και η γερμανική Deutsche Bank.
Καπιταλισμός της παρακμής
Η ανάμιξη των τραπεζικών δραστηριοτήτων με ύποπτες παράνομες συναλλαγές δεν είναι τυχαίο συμβάν, δεν είναι κακές επιλογές στη διαχείριση του τραπεζικού χρήματος. Η τακτική των γιγάντων του χρηματοπιστωτικού τομέα αντικατοπτρίζει την βαθιά παρακμή του σύγχρονου καπιταλισμού. Η αλήθεια είναι ότι ο καπιταλισμός από τη γέννησή του δεν ήταν συνυφασμένος με την τιμιότητα… Ήταν συνυφασμένος με τη ληστεία, την εκμετάλλευση και την απάτη – και πολύ συχνά με το έγκλημα. Όμως, μετά την περίοδο της πρωταρχικής συσσώρευσης που ήταν συνυφασμένη με ασύλληπτη βία, στις κανονικές περιόδους η χρηματοπιστωτική δραστηριότητα ήταν εν γένει σύννομη με τους κανόνες του δικαιϊκού συστήματος. Στην παρούσα φάση του παγκόσμιου καπιταλισμού, όταν οι παραγωγικές δραστηριότητες συρρικνώνονται και όταν ακόμη και με αρνητικά επιτόκια δεν μπορεί να ξεφύγει η οικονομία από το τέλμα της ύφεσης, ο χρηματοπιστωτικός τομέας, στρέφεται σε κάθε πηγή που μπορεί να του αποφέρει κέρδη. Και υπάρχει πολύ χρήμα εκεί έξω, στο εμπόριο ναρκωτικών, όπλων, γυναικών, ανθρώπινων οργάνων και ανθρώπων. Είναι γνωστό, ότι εδώ και δύο δεκαετίες, οι κήρυκες του νεοφιλελευθερισμού πίεζαν –και πιέζουν- για την νόμιμη ένταξη των προϊόντων από το εμπόριο ναρκωτικών στον οικονομικό κύκλο. Η καμπάνιες νομιμοποίησης των ναρκωτικών, συχνά ντυμένες με αντιεξουσιαστικό πέπλο, ακριβώς στοχεύουν στην νομιμοποίηση των παράνομων όγκων χρήματος που «πρέπει» να μπει στην κανονική κυκλοφορία… Αν πριν έναν αιώνα ο Λένιν και οι μαρξιστές αναφερόμενοι στον ιμπεριαλιστικό καπιταλισμό μιλούσαν για τη «σύμφυση» του βιομηχανικού με το τραπεζικό κεφάλαιο, σήμερα ίσως ταιριάζει να μιλήσουμε για τη σύμφυση του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου με το έγκλημα και τα παράγωγά του. Παράγωγα που προφανώς έχουν μεγαλύτερη αξία από τα περιβόητα οικονομικά παράγωγα (derivatives, swaps κ.λπ.) του σύγχρονου παρηκμασμένου καπιταλισμού.https://www.neaprooptiki.gr
