Για πολλούς τα σφουγγάρια είναι τα πληκτικότερα ζώα: μένουν για χρόνια ή και αιώνες κολλημένα στον ίδιο βυθό, ρουφούν νερό και θρεπτικές ουσίες και κινούνται ανεπαίσθητα στον ρυθμό των ρευμάτων. Τα «porifera», όπως είναι η λατινική τους ονομασία, είναι οι «στωικοί» των ωκεανών και σε σύγκριση μαζί τους ένας βραδύποδας μπορεί ν' αποδειχτεί πλάσμα εξαιρετικής κινητικότητας. Ομως, ο Βέρνερ Μίλερ μέσα από έρευνές του σχημάτισε τελείως διαφορετική γνώμη.
Σ' όλο τον κόσμο υπάρχουν περίπου 10.000 είδη σφουγγαριών, άλλα επιβλητικά σαν κρασοβάρελα, άλλα σαν λυωμένο τυρί ή σε πυκνούς σχηματισμούς σαν δάσος από μακριά δάχτυλα. Βιότοποί τους μπορεί εξίσου να είναι αβυσσαλέα βάθη, ρηχά παράκτια νερά, γλυκά, αλλά και θολά λιμανίσια. Ο Γερμανός επιστήμονας ασχολείται με τα σφουγγάρια εδώ και 30 χρόνια και έχει κάνει εκατοντάδες δημοσιεύσεις προβάλλοντάς τα ως σημαντικότατα ζώα. Ο τόπος εργασίας του, ως καθηγητή Φυσικής-Χημείας στο Πανεπιστήμιο του Μάιντς, βρίσκεται πολύ μακριά από τους βιότοπους του αντικειμένου του, τα περισσότερα δείγματα του οποίου παίρνουν την άγουσα για πειράματα και δοκιμαστικούς σωλήνες. Ομως, η έρευνα χρειάζεται την τεχνολογία των βιοεργαστηρίων.
Κοκτέιλ ουσιών
Οπως αναφέρει πρόσφατο ηλεκτρονικό δημοσίευμα του «Σπίγκελ», όλα τα είδη σφουγγαριών είναι γεμάτα με ολόκληρο κοκτέιλ βιοχημικών ουσιών. Είναι φαρμακαποθήκες των ωκεανών, γιατί όποιος βρίσκεται καθηλωμένος στον βυθό πρέπει ν' αμυνθεί - και το «χημικό ρόπαλο» είναι ο καλύτερος τρόπος. Το μίγμα επιβίωσης αποτελείται από γλυκοπρωτεΐνες για την προστασία από το ψύχος ή τοξίνες για την αποτροπή θηρευτών, αλλά και από πολυάριθμες αντιβιοτικές ουσίες για την αποτελεσματική αντιμετώπιση βακτηριδίων κι άλλων οργανισμών-εισβολέων. Κάθε σφουγγάρι αντλεί και διυλίζει έναν τόνο νερό την ημέρα, ποσότητα που φέρει περίπου 100.000 βλαβερούς μικροοργανισμούς. Γι' αυτό χρειάζονται οι αμυντικές ουσίες, γνωστές ήδη από την εποχή του Ομήρου - οι αρχαίοι πολεμιστές τοποθετούσαν σε αιμορραγίες και πληγές με πύον επιθέματα από σφουγγάρια. Και σήμερα έχει γίνει γνωστό πως παραγόμενες από αυτά τα «σιωπηλά» πλάσματα ουσίες αναχαιτίζουν και την ανάπτυξη κακοηθών όγκων και είναι πολλά υποσχόμενες στη μάχη κατά του AIDS.
Το μόριο Ara-Α αποκαλύφθηκε πως παραλύει τον πολλαπλασιασμό του γενετικού υλικού του ιού του έρπητα και η ανακάλυψη συνοδεύτηκε και από την πλήρωση της προϋπόθεσης για εμπορική παραγωγή - την εργαστηριακή παρασκευή. Αυτό το εμπόδιο δεν υπερπήδησαν άλλες ουσίες, όπως η Avarol, για ένα πολλά υποσχόμενο φάρμακο κατά του AIDS, που έφτασε μόνον μέχρι τις κλινικές μελέτες - η σύνθεσή του αποδείχτηκε εξαιρετικά πολύπλοκη. Ο Β. Μίλερ ελπίζει να παρασκευάζει μελλοντικά ουσίες σφουγγαριών με τη βοήθεια βακτηριδίων· μάλιστα η παρασκευή ινσουλίνης έχει επιτευχθεί με εξαιρετικά αποτελέσματα τα τελευταία χρόνια.
Aeroplysin, Sorbicillacton: στο αρχείο του Μίλερ και συναδέλφων του περιμένουν δεκάδες ελπιδοφόρες ουσίες από σφουγγάρια για δοκιμές που θα τα αποκαλύψουν και θα τα προωθήσουν στην αγορά. «Η πρόοδος της γενετικής ενισχύουν την αισιοδοξία μου ότι τα επόμενα χρόνια θα επιτευχθούν πολλά», λέει ο Γερμανός ερευνητής, «άλλωστε γνωρίζουμε μόνον ένα κλάσμα των ουσιών που κυκλοφορούν στο εσωτερικό των σφουγγαριών».
Ο μεταβολισμός
Σύμφωνα με άρθρο στο τελευταίο τεύχος του πολιτιστικού και ταξιδιωτικού γερμανικού περιοδικού «Mare», δεν είναι τυχαίο πως οι ουσίες των θαλάσσιων αυτών οργανισμών είναι ιαματικές, αφού μιλάμε για ζωντανά απολιθώματα, απ' ευθείας απογόνους του πρώτου πρωτόζωου από το οποίο εξελίχθηκαν όλα τα ανώτερα πλάσματα. Το σφουγγάρι διατήρησε αρχαϊκές λειτουργίες μεταβολισμού που ο άνθρωπος έχει απολέσει από καιρό, αλλά θα του χρησίμευαν σήμερα σε καταστάσεις ανισορροπίας του οργανισμού του. Κατά τον Μίλερ, «το σφουγγάρι είναι το μοναδικό ον στον κόσμο, ικανό να συνθέσει βιολογικώς εντελώς ξένες, ανόργανες πρώτες ύλες». Αυτό το καθιστά μοναδικό ακόμη και για βιολογικά μοσχεύματα, που όχι μόνον δεν απορρίπτονται, αλλά με τον χρόνο απορροφώνται από τον ανθρώπινο οργανισμό.
Αλλά τα μικροθαύματα αυτών των «μαγικών» πλασμάτων δεν σταματούν εδώ. Προσφάτως ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Τζένοβας έκαναν ακόμη μία εκπληκτική διαπίστωση: παρ' όλο που τα σφουγγάρια δεν διαθέτουν νευρικό σύστημα, ακόμη και τα πιο απομακρυσμένα σημεία τους αντιδρούν στο άγγιγμα με ταχύτητα δευτερολέπτων. Πρόκειται για μεταφορά μιας πληροφορίας σ' ολόκληρο τον οργανισμό κι αυτό συμβαίνει λόγω του σκελετικού υλικού τους - το πυριτικό άλας είναι καλός αγωγός του φωτός! Σύμφωνα με τον Μίλερ, «το συγκεκριμένο υλικό είναι καλύτερος αγωγός φωτός απ' ό,τι κάθε συμβατική υαλόινα κι επιπλέον ανθεκτικότερο και πιο εύκαμπτο».
Οσοι τόλμησαν να πολτοποιήσουν ένα σφουγγάρι σε μπλέντερ διαπίστωσαν έκπληκτοι ότι τα κύτταρά του επανασυγκολλώνται, όχι βεβαίως όπως πριν, αλλά σχηματίζοντας και πάλι ένα καθ' όλα λειτουργικό σύνολο κυττάρων, που είναι ξανά σε θέση να αντλεί και να διυλίζει νερό. Τα σφουγγάρια, μάλλον, θα συνεχίσουν να μας επιφυλάσσουν εκπλήξεις, ίσως και πολλά εκατομμύρια χρόνια αργότερα...πηγηhttp://www.enet.gr:
