Πληθαίνουν τα άρθρα στο διεθνή και τον τουρκικό Τύπο για το κατά πόσο αποτελεί η Τουρκική Δημοκρατία ένα πρότυπο κατάλληλο για τις αραβικές χώρες που οδηγούνται πλέον προς ιστορικές αλλαγές στα καθεστώτα τους.Στην Tribune de Genève δημοσιεύεται ανάλυση για το αυξανόμενο ενδιαφέρον που επιδεικνύεται στο τουρκικό πολιτικό σύστημα, από τους εξεγερμένους αραβικούς λαούς που επιζητούν μία εναλλακτική λύση στα τυραννικά καθεστώτα της Μέσης Ανατολής. Το τουρκικό σύστημα είναι δημοφιλές στην αραβική κοινή γνώμη, σύμφωνα με το δημοσίευμα και αναφέρει δημοσκόπηση σύμφωνα με την οποία περίπου επτά στους δέκα, που ερωτήθηκαν στις χώρες της περιοχής, εκτιμούν ότι το τουρκικό σύστημα αποτελεί ένα επιτυχημένο συνδυασμό μεταξύ Ισλάμ και δημοκρατίας και θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως μοντέλο για τα καθεστώτα της περιοχής. Σημειώνεται βέβαια πως οι εξεγέρσεις στις αραβικές χώρες αποτελούν ταυτόχρονα και κίνδυνο, εκτός από ευκαιρία για την Τουρκία, που, επιχειρώντας να καθιερωθεί ως ηγετική δύναμη στην περιοχή, ευνοούσε την υπάρχουσα κατάσταση και συντηρούσε τους δικτάτορες.
Αναλύσεις δημοσιεύονται και στους New York Times, τους Financial Times αλλά και άλλες εφημερίδες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον ωστόσο παρουσιάζει το παρακάτω άρθρο του πρώην Τούρκου πρέσβη Τεμέλ Ισκίτ στην εφημερίδα Ταράφ που δημοσιεύθηκε στις 08.02:
«Πριν από τριάντα τόσα χρόνια είχα περάσει στην Αίγυπτο δύο χρόνια της επαγγελματικής μου ζωής. Υπηρετούσα στην πρεσβεία μας του Καΐρου όταν δολοφονήθηκε ο Ανουάρ Σαντάτ και ανέλαβε την εξουσία ο Χόσνι Μουμπάρακ. Αυτό που έχει μείνει στη μνήμη μου περισσότερο από κάθε τι άλλο από την περίοδο εκείνη ήταν το πόσο αποκομμένος ήταν ο λαός της Αιγύπτου από τους διοικούντες του.
Οι από χαρακτήρα ήπιοι και ανεκτικοί αιγύπτιοι είχαν εξάλλου για μεγάλο μέρος της ιστορίας τους διοικηθεί από ξένους. Μετά τους Φαραώ είχαν σκύψει με εγκαρτέρηση το κεφάλι στους Ομεϊάδες, τους Αββασίδες, τους Τσερκέζους και τους Μαμελούκους, τους Οθωμανούς, τον Καβάλαλι Μεχμέτ Αλί Πασά, τους Γάλλους και τους Άγγλους, και είχαν αγκαλιάσει τον Τζαμάλ Αμπντούλ Νάσερ, παρά τις αδυναμίες και τον αυταρχισμό του, ως τον πρώτο ηγέτη που είχε βγει από ανάμεσά τους.
Έναντι αυτού, δεν είχαν καθόλου ενστερνιστεί τον Ανουάρ Σαντάτ, που τον θεωρούσαν άνθρωπο των ΗΠΑ και του Ισραήλ. Όταν δολοφονήθηκε, στους δρόμους του Καΐρου δεν υπήρχε το παραμικρό σημάδι πένθους. Τα ειλικρινή λόγια μιας αιγύπτιας γνωστής μας, ‘κρίμα στους ξένους, λυπήθηκαν τόσο πολύ για το θάνατο του Σαντάτ’, απέδιδαν νομίζω καλά τη γενική αίσθηση.
Ο λαός δεν ενστερνίστηκε ούτε τον Μουμπάρακ. Τον είδε ως εκπρόσωπο των ΗΠΑ και όχι δικό του. Είχε βαθιά την αίσθηση ότι διοικούνταν από ξένους όπως τις εποχές πριν από τον Νάσερ. Επί τριάντα χρόνια, το καταπιεστικό καθεστώς Μουμπάρακ εμπόδισε τους αιγύπτιους να έχουν λόγο πάνω στη μοίρα τους. Ως τις μέρες μας… Ώσπου η επιθυμία για ελευθερία και δημοκρατία να εκδηλωθεί στην Πλατεία Ταχρίρ.
Από ό,τι φαίνεται, το λαϊκό κίνημα στην Αίγυπτο -που πιο πολύ από επανάσταση θα οδηγήσει σε προοδευτικές εξελίξεις, αλλά θα επηρεάσει σε βάθος την περιοχή- θα συζητηθεί για πολύ καιρό ακόμα. Η Τουρκία είναι μια από τις χώρες όπου το θέμα αυτό είναι αντικείμενο έντονης συζήτησης.
Ωστόσο, πλην εξαιρέσεων, μου φαίνεται πως εδώ σ’ εμάς, τα συμπεράσματα και οι αναλύσεις σχετικά με τις κοινωνικές δομές και τα πολιτικά ρεύματα στην Αίγυπτο και στην Μέση Ανατολή είναι επιφανειακά. Οι περισσότερες αναλύσεις και αναφορές χρησιμοποιούν ξένες πηγές και δίνουν την εντύπωση ότι βασίζονται σε δεδομένα που μόλις ανακαλύφθηκαν και όχι σε μια γνωστική εμπειρία. Ένας λόγος είναι ασφαλώς το γεγονός ότι η Τουρκία είχε για πάρα πολλά χρόνια γυρισμένη την πλάτη στις χώρες τις Μέσης Ανατολής.
Αυτή η έλλειψη γνώσης μας οδηγεί σε λανθασμένες αναλύσεις ακριβώς στο σημείο που εστιάζεται η συζήτηση στην Τουρκία, δηλαδή, το ρόλο και την επιρροή της στις εξελίξεις στην Αίγυπτο.
Υπάρχουν για παράδειγμα κάποιοι που διατείνονται -χωρίς να έχουν ιδέα για την θέση της θρησκείας στην Αίγυπτο όπου το 20% του πληθυσμού είναι χριστιανοί (Κόπτες), για τα στάδια από τα οποία διέρχεται η οργάνωση των Αδελφών Μουσουλμάνων στο δρόμο προς την συμφιλίωση με την έννοια της δημοκρατίας- ότι η Αίγυπτος τείνει προς τον θρησκευτικό ριζοσπαστισμό, πως ‘οπισθοδρομεί’.
Και ακόμη ότι αν φύγει ο Μουμπάρακ, ο στρατός πρέπει να εμποδίσει τον κίνδυνο της επικράτησης του Ισλάμ. Είναι αυτοί που δεν βλέπουν ότι πίσω από την εξέγερση της Πλατείας Ταχρίρ δεν κρύβεται ο σκοπός να επιβληθεί ισλαμικό καθεστώς, αλλά η επιθυμία για δημοκρατία. Υποστηρίζουν δε ότι η Τουρκία μπορεί να αποτελέσει μοντέλο για την Αίγυπτο μόνο χάρη στον ‘λαϊκισμό’ (το κοσμικό κράτος).
Δεν είναι εύκολο να εκτιμήσει κανείς σε τι βαθμό μπορεί να έχουμε ασκήσει επίδραση στο κύμα αλλαγής που ξεκινώντας από την Τυνησία, συγκλόνισε την Αίγυπτο και αναμένεται να εξαπλωθεί και στις άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής. Ωστόσο φαίνεται πως αφενός ο αιγυπτιακός λαός και αφετέρου η Δύση με πρώτες τις ΗΠΑ –αν και με διαφορετικά κίνητρα-, παραδέχονται ότι αποτελούμε ενός είδους ‘παράδειγμα’.
Τα αποτελέσματα της πρόσφατης έρευνας του TESEV (Ίδρυμα Οικονομικών και Κοινωνικών Μελετών Τουρκίας) με τίτλο ‘Πώς αντιλαμβάνεται την Τουρκία η Μέση Ανατολή- 2010’, μας δίνουν κάποια τεκμήρια για το είδος του μοντέλου που αποτελεί η Τουρκία για την Αίγυπτο.
Σύμφωνα με την έρευνα, στην ερώτηση ‘γιατί μπορεί να γίνει η Τουρκία μοντέλο;’, στις απαντήσεις που δίνει ο κόσμος της Μέσης Ανατολής συμπεριλαμβανομένης και της Αιγύπτου προβάλουν κατά σειρά: η μουσουλμανική ταυτότητα της Τουρκίας, η οικονομική της δύναμη και το δημοκρατικό της καθεστώς.
Ωστόσο, εκείνο που στην ουσία ενδιαφέρει τις ΗΠΑ και τις χώρες της ΕΕ που ανησυχούν για την ασφάλεια του Ισραήλ, είναι να υπάρξει στην Αίγυπτο μια ομαλή μετάβαση, μια μετάβαση που δεν θα ταράξει την σταθερότητα στην περιοχή.
Η Δύση παραδέχεται πλέον ότι οι αυταρχικές ηγεσίες της Αιγύπτου και της Μέσης Ανατολής δεν είναι βιώσιμες. Μοιάζει να έχει καταλάβει ότι ‘ο φόβος του Ισλάμ δεν κάνει το μοιραίο πέρα’ [‘το πεπρωμένο φυγείν αδύνατον’], ότι για τη σταθερότητα πιο αποτελεσματική είναι η δημοκρατία αντί της καταπίεσης.
Για τους λόγους αυτούς, η συνύπαρξη στην Τουρκία δημοκρατικού καθεστώτος σε συνδυασμό με το Ισλάμ και την οικονομική ανάπτυξη, είναι, φρονεί η Δύση, καλό μοντέλο για τη Μέση Ανατολή.
Στην εικόνα αυτή, δηλαδή, στο ‘παράδειγμα’ που αποτελεί η Τουρκία, τόσο για τους λαούς της Μέσης Ανατολής όσο και για τη Δύση, ο παράγοντας του ‘λαϊκισμού’ (κοσμικού κράτους) δεν είναι πρωτεύων. Εξάλλου, ο λαός της Αιγύπτου, αλλά κυρίως της Τυνησίας, έχει υποφέρει πολύ από τις κηδεμονευόμενες από το στρατό ‘λαϊκές δημοκρατίες’.
Στην πραγματικότητα, η μετατροπή του στυγνού ιδεολογικού λαϊκισμού σε αληθινό κοσμικό καθεστώς για να εγκαθιδρυθεί η αναπτυσσόμενη δημοκρατίας της, είναι ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ίδια η Τουρκία. Και ένα από τα πιο σημαντικά βήματα που μπορεί να γίνουν προς την κατεύθυνση αυτή είναι να συμπεριληφθεί στο νέο σύνταγμα μας μια υγιής αντίληψη περί κοσμικού καθεστώτος, ώστε να καταστεί δυνατή απάλειψη και των τελευταίων υπολειμμάτων της στρατιωτικής κηδεμονίας.»http://tvxs.gr/
