«Τα μυστικά της Μεσογείου»
Πριν από λίγες ημέρες, στο πλαίσιο της εκδήλωσης που διοργάνωσε το Ιδρυμα Ευγενίδου σε συνεργασία με την ομάδα δράσης «Ωκεανοί» των Young Global Leaders του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ και το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Δικαίου, Επιστήμης και Τεχνολογίας, το κοινό είχε την ευκαιρία να φορέσει για 45 λεπτά τη μάσκα του και να μάθει... «Τα μυστικά της Μεσογείου».
Το αριστουργηματικό ντοκυμαντέρ προβάλλει, από τη μία πλευρά, την τρομακτική καταστροφή που έχουν υποστεί αρκετές περιοχές της Μεσογείου τα τελευταία χρόνια, σκορπώντας, από την άλλη, ένα ελπιδοφόρο μήνυμα μέσα από την αποκάλυψη μικρών υποβρύχιων παραδείσων θαλάσσιας ζωής σε περιοχές που έχουν κηρυχθεί προστατευόμενες.
Βουτώντας στα βαθιά
Η εντυπωσιακή ταινία δημιουργήθηκε από τον Πιερ-Υβ Κουστό και τον υδροβιολόγο δρα Ενρίκ Σάλα για το κανάλι του National Geographic, εκατό χρόνια από τη γέννηση του θρυλικού θαλάσσιου εξερευνητή. Οι θεατές είχαν την ευκαιρία να περιηγηθούν στον βυθό μέσα από ιστορικές λήψεις του Ζακ-Υβ Κουστό από τις δεκαετίες του ‘40 και του ‘70 αλλά και από καταδύσεις του γιου του που πραγματοποιήθηκαν το 2010. Εμείς συναντήσαμε τον ενθουσιώδη γαλανομάτη νέο και σας παραθέτουμε τις ιδέες και το όραμά του γύρω από την αναβίωση του βυθού της Μεσογείου.
«Πριν από περίπου έναν χρόνο μαζί με τους ανθρώπους του National Geographic αποφασίσαμε να επισκεφθούμε διάφορες θαλάσσιες περιοχές από τις οποίες είχε περάσει ο πατέρας μου στο παρελθόν και να καταγράψουμε την τωρινή τους κατάσταση» εξηγεί μιλώντας στο «Βήμα» ο Πιερ-Υβ Κουστό.
«Εχοντας πρόσβαση στα ιστορικά αρχεία ηλικίας περίπου 60 ετών που είχε συλλέξει εκείνος από 100 διαφορετικές χώρες, καταφέραμε να δημιουργήσουμε μια βάση ως προς την εικόνα ενός υγιούς θαλάσσιου οικοσυστήματος. Με τη βοήθεια νέων λήψεων από τις ίδιες περιοχές λοιπόν, έχουμε τη δυνατότητα να συγκρίνουμε το πριν και το μετά. Συγκεκριμένα εξετάσαμε μια θαλάσσια περιοχή ανοιχτά της Μασσαλίας, στη Γαλλία, για την οποία υπήρχαν κινηματογραφικές λήψεις του πατέρα μου από το 1943».
Τα ψάρια φοβούνται στη Μασσαλία
«Αυτό που παρατηρήσαμε λοιπόν ήταν ότι τότε τα ψάρια δεν φοβούνταν να προσεγγίσουν τους δύτες, τη στιγμή που σήμερα εξαφανίζονταν και μόνο στη θέα τους. Ακόμη, ενώ η συγκεκριμένη περιοχή παρουσίαζε την εποχή εκείνη πλούσια βιοποικιλότητα, σήμερα μοιάζει με έρημο, γυμνή από ψάρια, φύκη, κοράλλια».
Οι βασικοί λόγοι για τους οποίους συμβαίνει αυτό, ξεκαθαρίζει ο νεαρός εξερευνητής, είναι η μόλυνση της περιοχής της Μασσαλίας μέσω των λυμάτων που κατέληγαν στη θάλασσα, της υπεραλίευσης, της οξύνισης των υδάτων λόγω της κλιματικής αλλαγής και των κατασκευαστικών εργασιών που πραγματοποιούνται στα παράλια. «Ωστόσο τα πρώτα δύο πιστεύω ότι έχουν προκαλέσει τις μεγαλύτερες καταστροφές» μας λέει ο ίδιος.
Η Μεσόγειος, σύμφωνα με τον τίτλο του ντοκυμαντέρ της έβδομης Οδύσσειας του πατέρα Κουστό, μπορεί να αποτελέσει την «κούνια» του θαλάσσιου οικοσυστήματος αλλά και το «φέρετρό» του.
«Ακριβώς επειδή πρόκειται για μια τόσο κλειστή θάλασσα, μπορεί σε ρόλο ενός περίπλοκου μοντέλου που συνδέεται με ποταμούς και άλλα φυσικά στοιχεία, να δείξει σε μικρή κλίμακα τι θα μπορούσε ενδεχομένως να συμβεί στους ωκεανούς» αναφέρει ο Πιερ-Υβ Κουστό.
Το Facebook... των δυτών
Με στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού γύρω από την προστασία των θαλασσών αλλά και την έμπρακτη συμβολή του στον αγώνα για τη βελτίωση των συνθηκών που επικρατούν στη Μεσόγειο, ο νεαρός Κουστό έχει δημιουργήσει μια σελίδα κοινωνικής δικτύωσης και περιβαλλοντικής ενημέρωσης που θα μπορούσε να αποτελεί το... Facebook των δυτών.
«Πριν από έναν χρόνο δημιούργησα και διευθύνω τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό Cousteau Divers (Οι Δύτες του Κουστό), που έχει ως στόχο τη δημιουργία ενός δικτύου δυτών από ολόκληρο τον κόσμο για τη μελέτη και την προστασία του θαλάσσιου οικοσυστήματος» μας ενημερώνει.
Οπως εξηγεί ο ίδιος, οι ενδιαφερόμενοι δεν χρειάζεται να είναι επαγγελματίες δύτες. «Ολοι μπορούν να βοηθήσουν στη συλλογή βασικών πληροφοριών που αφορούν τον βυθό της Μεσογείου, μπαίνοντας στην ιστοσελίδα www.cousteaudivers.org. Ο καθένας, ανεξαρτήτως επιπέδου, μπορεί να προσθέσει υλικό (φωτογραφικό, βίντεο και άλλες πληροφορίες). Πρόκειται για ένα δίκτυο που απευθύνεται τόσο σε δύτες αναψυχής όσο και σε κέντρα καταδύσεων. Γιατί, κακά τα ψέματα, η επιφάνεια της θάλασσας μπορεί να είναι γαλάζια, αλλά το τι συμβαίνει στον βυθό το γνωρίζουν μόνο οι δύτες».
«Ολοι μας επωφελούμαστε από έναν υγιή ωκεανό» προσθέτει ο Κουστό. «Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι σχεδόν το 50% του οξυγόνου που εισπνέουμε προέρχεται από τη θάλασσα. Στο πλαίσιο του δικτύου δυτών, λοιπόν, σκοπεύουμε να δημιουργήσουμε μια σειρά προστατευόμενων θαλάσσιων περιοχών, μεταξύ των οποίων θα βρίσκεται και μία στη Σαντορίνη».
Ο ερευνητής Πιερ-Υβ ΚουστώΕνημέρωση και δράση πολιτών
Σύμφωνα με τον ίδιο, όλα ξεκινούν από την ενημέρωση των πολιτών και την ευαισθητοποίησή τους από μικρές ήδη ηλικίες γύρω από περιβαλλοντικά θέματα στα οποία ο καθένας μπορεί να βοηθήσει κάνοντας ένα μικρό βήμα.
«Πολλές φορές κινήματα πολιτών λειτουργούν πολύ καλύτερα από νομοθεσίες κυβερνήσεων. Είναι σημαντικό λοιπόν για τον κόσμο να καταλάβει ότι οι προστατευόμενες περιοχές όπου τα ψάρια θα μπορούν να αναπαραχθούν χωρίς κίνδυνο, είναι αναγκαίες για την αναβίωση των θαλασσών» υπογραμμίζει ο Κουστό.
«Αν δεν προστατεύσουμε τα ψάρια, τότε σύμφωνα με τις προβλέψεις των επιστημόνων, το 2040-2050 θα έρθουμε αντιμέτωποι με την ολική κατάρρευση του τομέα της αλιείας. Πιστεύω λοιπόν ότι όταν οι αλιείς κατανοούν την απειλή αυτή, είναι οι πρώτοι που πολεμούν για τη δημιουργία προστατευόμενων περιοχών. Πρόκειται για δράσεις που υλοποιούνται με τη βοήθεια προγραμμάτων που στηρίζει η Ευρωπαϊκή Ενωση». Σύμφωνα με τον ίδιο, αν στη Μεσόγειο υπάρξουν προστατευόμενες περιοχές που θα αγγίζουν το 20%, τότε η ζωή στον βυθό θα μπορεί να ανθήσει και πάλι.
Οάσεις ποσειδωνίας
Η Ελλάδα, σύμφωνα με τον νεαρό Κουστό, διαθέτει ιδιαίτερα χαμηλή βιομάζα ψαριών. «Η υπεραλίευση παίζει βασικό ρόλο σε αυτό, όπως και το ότι τα νερά της Ελλάδας έχουν κατά μέσο όρο χαμηλή περιεκτικότητα σε θρεπτικές ουσίες, γεγονός που δεν ευνοεί την αναπαραγωγή των θαλάσσιων ειδών» υπογραμμίζει.
Ο βυθός μας, παρ’ όλα αυτά, διακρίνεται για τον πλούτο του σε λιβάδια ποσειδωνίας, τα οποία όμως χρήζουν της άμεσης προσοχής μας.
«Πρόκειται για “παγίδες” διοξειδίου του άνθρακα στον πλανήτη, που ξεπερνούν σε αποδοτικότητα ακόμη και τα τροπικά δάση» τονίζει ο Κουστό. «Τα θαλάσσια αυτά φυτά απορροφούν το διοξείδιο του άνθρακα που περνά στο νερό μέσω της ατμόσφαιρας, καθαρίζοντας ταυτόχρονα νερό και αέρα ενώ παράλληλα παράγουν οξυγόνο. Αρα μιλάμε για τριπλή οικολογική δράση».
Στην παρούσα φάση, το δίκτυο δυτών προσπαθεί να δημιουργήσει μια προστατευόμενη περιοχή στις Βαλεαρίδες νήσους, στην Ισπανία, με στόχο τη μελέτη της ποσειδωνίας εκεί. «Στόχος μας είναι να βοηθήσουμε ώστε σε λίγο καιρό το νησί Φορμεντέρα να διαθέτει ουδέτερο ισοζύγιο σε διοξείδιο του άνθρακα, χάρη στα θαυματουργά αυτά φυτά» αναφέρει ο δραστήριος ιδρυτής του νεοσύστατου οργανισμού.
Και καταλήγει: «Τα πράγματα είναι απλά: προστατεύοντας το περιβάλλον, προστατεύουμε τους ίδιους τους εαυτούς μας. Δεν σημαίνει ότι αγκαλιάζουμε δέντρα και φιλάμε ψάρια, αλλά φροντίζουμε για ένα καλύτερο αύριο για την ανθρωπότητα. Για να είμαστε ευτυχισμένοι και υγιείς, χρειαζόμαστε ένα όμορφο και υγιές περιβάλλον».http://www.tovima.gr
