Στα τέλη του 2019, το Υπουργείο Πολιτισμού της Ουκρανίας κυκλοφόρησε μέσω της πλατφόρμας του YouTube ένα μουσικό βίντεο κινούμενων σχεδίων, υπό τον τίτλο: «The History of Ukraine—Complete and Uncompromising, Unadorned and Pop». Πίσω από τους χιπ- χοπ ήχους και τις πολύχρωμες φιγούρες, το βίντεο αναπαρήγαγε με χιπστεράδικη είναι η αλήθεια μαεστρία, τα συνήθη ακδροδεξιά στερεότυπα- κληρονομιά της εποχής Ποροσένκο- που θέλουν τους Μπολσεβίκους να αποτελούν «πανούκλα», την ίδια στιγμή που η καρικατούρα ενός μοχθηρού κοκκινομάλη ανθρώπου- πουλί που κρατά ένα σφυροδρέπανο ερχόταν να προπαγανδίσει την εκστρατεία «αποκοινοτικοποίησης» της Ουκρανίας.
Μίλησα προηγουμένως για την κληρονομιά της εποχής του Πέτρου Ποροσένκο. Όχι τυχαία.
Το βίντεο χρηματοδοτήθηκε από το Υπουργείο Πληροφοριών, που ιδρύθηκε το 2014 και αμέσως καταγγέλθηκε ως ένα σύγχρονο οργουελιανό «Υπουργείο Αλήθειας». (Υπό τον σημερινό Πρόεδρο της Ουκρανίας, Βόλοτυρ Ζέλενσκι, υπάγεται στο Υπουργείο Πολιτισμού, Νεότητας και Αθλητισμού).
Η ανταπόκριση του κόσμου ήταν εντυπωσιακή και σύντομα το «The History of Ukraine» έγινε ευρέως γνωστό. Μάλιστα, αρκετοί ήταν οι χρήστες των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης που πρότειναν την εισαγωγή του στις σχολικές αίθουσες και την αντικατάσταση του ισχύοντος προγράμματος σπουδών Ιστορίας. «Φαίνεται ότι πολλοί Ουκρανοί είναι πρόθυμοι για μια πιο θετική, λιγότερο αρνητική εκδοχή της ιστορίας τους», σχολίαζε η Σοφί Πινκάμ τον περασμένο Φεβρουάριο στο περιοδικό Νew Yorker. Μάλλον, έχει δίκιο. Ειδικά αν λάβουμε υπόψη ότι την τελευταία εικοσιπενταετία όχι μόνο επιχειρήθηκε ο ανασκολοπισμός της ιστορικής αλήθειας, αλλά ο ουκρανικός λαός ήρθε αντιμέτωπος με το φαιό παρελθόν του.
Άρωμα μιας άλλης εποχής
Τα αποτελέσματα των εκλογών του 2012 για τη Werchowna Rada (Aνώτατο Συμβούλιο- Κοινοβούλιο) σηματοδότησαν το άνοιγμα ενός νέου πολιτικού κεφαλαίου για την Ουκρανία.
Ήταν η πρώτη φορά που η 37μελής κοινοβουλευτική ομάδα του νεοφασιστικού κόμματος Svoboda παρέλαυνε θριαμβευτικά εντός της Βουλής των 450 εδρών. Η Ιστορία είχε φορέσει το μαύρο προσωπείο της και οι δυνάμεις του ουκρανικού φασισμού δήλωναν και πάλι παρούσες.
Φυσικά, δεν επρόκειτο για κάποιο τζίνι που πετάχτηκε έτσι ξαφνικά απ’ το λυχνάρι του, παρά για την κατάληξη των πολιτικών ζυμώσεων που ξεκίνησαν στις αρχές της δεκαετίας του ’90, όταν το μιαρό «σιδηρούν παραπέτασμα» κατέρρεε, συμπαρασύροντας, κατά τους έγκριτους (!) δημοσιολογούντες της Δύσης, τις ανεφάρμοστες κι εν τέλει αποτυχημένες ιδέες του.
Στην τελευταία στροφή του 20ου αιώνα, η εθνικιστική ρητορική και ο δεξιός εξτρεμισμός στην Ουκρανία είχαν περιοριστεί σε μια γκρούπα σκληροπυρηνικών. Τι κι αν, αλαλάζοντας το χρυσαυγίτικο «Η Ελλάς στους Έλληνες» αλά ουκρανικά επιχειρούσαν να επαναφέρουν το λαομίσητο σκιάχτρο του συνεργάτη των ναζί Stepan Bandera και της αντικομμουνιστικής συμμορίας της ΟUN-R στα πολιτικά πράγματα; Εκείνη την περίοδο κινούνταν μόνο τη νύχτα, όπως όλες οι ύαινες…
Ωστόσο, οι νόμοι για τη γλώσσα και την ιθαγένεια, καθώς και αυτοί για τις μειονότητες και αργότερα για το Σύνταγμα της χώρας έστρωσαν τον δρόμο, πάνω στον οποίο έκανε τα πρώτα του βήματα ο «μέινστριμ» ουκρανικός φασισμός.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της εγκυκλίου του Υπουργείου Παιδείας το φθινόπωρο του 1993, η οποία καλούσε τα εκπαιδευτικά ιδρύματα να εντάξουν στο σχολικό πρόγραμμα τον «επιστημονικό εθνικισμό».
Ύστερα από τη θύελλα αντιδράσεων που προκάλεσε, κυρίως στον χώρο της διανόησης, η εγκύκλιος αποσύρθηκε. Παρόλα αυτά, ήταν ενδεικτική των προθέσεων των ιθυνόντων μιας νέας κατάστασης στην Ουκρανία. Μιας νέας κατάστασης που μεθοδικά άρχισε να ξεπλένει τη ναζιστική δυσωδία των ουκρανικών Ταγμάτων Θανάτου. Των δολοφόνων που υπό τις εντολές των Φρίντριχ Γιέλκεν και Πάουλ Μπλόμπελ αιματοκύλησαν το Μπάμπι Γιαρ, το «φαράγγι του θανάτου» τον Σεπτέμβρη του ‘41.
Η Πανουκρανική Ένωση Svoboda (οι παλιότεροι, ίσως τη γνωρίζουν ως Κοινωνικό Εθνικό Κόμμα της Ουκρανίας-SNPU) είναι το πολιτικό τέκνο της τριμερούς ώσμωσης της Vatra Rukhu (Φοιτητική Αδελφότητα), της Οργάνωσης Ουκρανικής Νεολαίας και των Ουκρανών Βετεράνων του Αφγανιστάν. Μέχρι την επίσημη κατοχύρωσή της στα μητρώα το 1995, η οργάνωση δε λάμβανε μέρος στις εκλογές. Το 1998 σχημάτισε εκλογική συμμαχία με τη Derzhavna Samostiynst Ukrayiny, η οποία, όμως, δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα, καθώς περιορίστηκε στο ισχνό 0,16%!
Από το περιθώριο, στα βουλευτικά έδρανα
Η αναζήτηση συμμάχων ήταν επιτακτική για τους επικεφαλής του μορφώματος. Και η Ευρώπη, πάντα πρόθυμη να βοηθήσει…
Στις 21 Μαΐου 2000, ο Ζαν Μαρί Λε Πεν επισκέφτηκε το Λβιφ της Ουκρανίας, λαμβάνοντας μέρος στο 6ο συνέδριο του SNPU, με τη διεθνή συνεργασία και υποστήριξη του κόμματος να αυξάνεται συνεχώς.
Το 2004, στο συνέδριο του SNPU, το κόμμα μετονομάστηκε σε Svoboda, έπειτα από σχετική συμβουλή των ανθρώπων του Front National.
Η «μαρκίζα» άλλαξε και το Svoboda επιχείρησε να τεθεί επικεφαλής ενός δεξιού συνασπισμού, συνεργαζόμενο με το Συμβούλιο των Ουκρανών Εθνικιστών και την ΟUN Ukraine. Το φιάσκο της εκλογικής πορείας προς τη Ρώμη ήταν μνημειώδες. Στις εκλογές του 2006, υπό τη δική του σημαία, το φασιστικό μόρφωμα δεν ξεπέρασε το 0,40% (0,36%, για τη ακρίβεια), ποσοστό απαγορευτικό για την είσοδό του στο κοινοβούλιο.
Παρόμοιες επιδόσεις είχε το κόμμα στην εκλογική μάχη του 2007, καθώς και στις δημοτικές εκλογές του Κιέβου, το 2008.
Όλα αυτά, μέχρι την 15η Μάρτη 2009, ημερομηνία κατά την οποία οι λύκοι έδειξαν τα δόντια τους στο Περιφερειακό Συμβούλιο του Τερνόπιλ, σχηματίζοντας μια 50μελή ομάδα σε ένα σώμα 120 μελών, γεγονός που αύξησε τις προσδοκίες για ένα καλό αποτέλεσμα στις κοινοβουλευτικές εκλογές του 2012.
Αξίζει να θυμίσουμε εδώ ότι σ’ αυτή την εκλογική μάχη, το Svoboda δέχθηκε ψήφους ακόμη κι από εβραίους και μέλη εθνοτικών μειονοτήτων, παρά τις ανοιχτά αντισημητικές και γεμάτες μίσος τοποθετήσεις του κόμματος*.
Είχε βέβαια προηγηθεί το απαραίτητο «ρετουσάρισμα» από τα ΜΜΕ.
Φευ! Οι «δεξιοί εξτρεμιστές προσκαλούνταν σε δημοφιλείς εκπομπές και παρουσιάζονταν από περιοδικά και εφημερίδες ως εναλλακτική πρόταση απέναντι στο κυβερνών mainstream κόμμα», λέει η ποιήτρια και δημοσιογράφος Mridula Ghosh.
Λέτε να συνόδευαν και ηλικιωμένες κυρίες στο ΑΤΜ; Ποιος ξέρει; Μπορεί να ήταν πιο ευφάνταστοι οι Ουκρανοί πραγματευτάδες του φασισμού.
Πάντως, εκείνη την περίοδο, τα ναζιστικά συνθήματα δονούσαν τις ουκρανικές πόλεις, όπως τον Νοέμβριο του 2012, στο Χάρκοβο. Το ίδιο διάστημα αντιρατσιστές διαδηλωτές τραμπουκίζονταν από φασίστες, ενώ άρχισαν να κυριαρχούν προοδευτικά στον δημόσιο λόγο οι ιδέες περί της αναγραφής της εθνικότητας ή της εθνοτικής καταγωγής στην ταυτότητα, της απόλυσης των δημοσίων υπαλλήλων που είχαν προσληφθεί πριν το 1991, της απαγόρευσης της φιλοκομμουνιστικής προπαγάνδας, μα και της απομάκρυνσης των παιδιών «ουκρανόφοβων» γονιών από τα σχολεία.
Η χώρα είχε εισέλθει πλέον σε μια εποχή που ακονίζονταν οι ναζιστικές ξιφολόγχες, ενώ τα πεζοδρομία βάφονταν όλο και συχνότερα με το αίμα όσων φάνταζαν «εχθροί» στα μάτια εκείνων που αγαπούσαν την Ουκρανία με έναν πιο εριστικό τρόπο…
Η μία μετά την άλλη, οι ερευνητικές Εκθέσεις επεσήμαιναν την κλιμάκωση των εγκλημάτων μίσους κατά τα έτη 2007-2008, με το επίσημο κράτος να δείχνει μάλλον απροθυμία στην ανάκριση των δραστών ή και την άσκηση δίωξης εναντίον τους. (Οποιαδήποτε σχέση με την πρόσφατη ελληνική εμπειρία, που φάκελοι παρέμεναν κλειδωμένοι σε συρτάρια, ενώ οι φασίστες αλώνιζαν ελεύθεροι, μάλλον θα είναι σύμπτωση…)
Χαρακτηριστικό της φασιστικής έξαρσης, μα και της ανοχής των ουκρανικών αρχών είναι το γεγονός ότι στη διάρκεια της προετοιμασίας για το Εuro του 2012, μεταξύ Σεπτεμβρίου 2009 – Δεκεμβρίου 2011, καταγράφηκαν 85 περιπτώσεις ανάρτησης απαγορευμένων από την ουκρανική ποδοσφαιρική ομοσπονδία φασιστικών και ρατσιστικών συμβόλων. Το Πειθαρχικό Συμβούλιο της Ανώτατης Ποδοσφαιρικής Ουκρανικής Ένωσης και η ουκρανική ΕΠΟ δεν διέκριναν κάποια έκφραση συλλογικού μίσους, παρά μόνο, εκφράζοντας τη… δυσαρέσκειά τους, έκλειναν τις υποθέσεις. καλώντας τις εμπλεκόμενες ομάδες να καταβάλλουν χρηματικό πρόστιμο.
Σε όλα αυτά, η «μαμά» κεντροδεξιά, όχι μόνο δεν έβλεπε, δεν άκουγε, δε μιλούσε, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις σύναψε ευκαιριακές συμμαχίες με τους πολιτικούς επίγονους των χιτλεροειδών της δεκαετίας του ’40. Σκεπάζοντας με την προβιά του συνταγματικού τόξου τον ανοιχτά ρατσιστικό λόγο και τις πρακτικές του Svoboda, έδωσε το δημοκρατικό άλλοθι στην αύξηση του βαθμού απήχησης των θέσεων των φασιστών στην ουκρανική κοινωνία και στην κινητοποίηση ψηφοφόρων στα πλαίσια της κομματικής διελκυστίνδας.
Παράλληλα, οι αντισημητικές δηλώσεις του προέδρου του Svoboda Oleh Tyahnybok έδιναν και έπαιρναν, με την Ιερουσαλήμ να ανοίγει διάλογο μαζί του και ορισμένους Εβραίους δημοσιογράφους να τον χαρακτηρίζουν Ben Gurion της Ουκρανίας!
Εκτός του μιντιακού «make over» και των κολεγιών του Svoboda με τους παρασιτικώς διαβιούντες ντόπιους πλουτοκράτες , που συνέβαλαν στην ανάδειξη του σε μετρήσιμη δύναμη της Ουκρανίας, θα πρέπει να προσμετρήσουμε και το κλίμα που επικρατούσε σε μια σειρά από χώρες της Ευρώπης.
Καταφεύγοντας και πάλι στην Ghosh: «ένας εξωτερικός παράγοντας που ευνόησε την άκρα δεξιά στην Ουκρανία ήταν η ένταση της λαϊκίστικης ρητορικής στην Ευρώπη.(…) Οι επιτυχίες ακροδεξιών κομμάτων όπως το Jobbik στην Ουγγαρία, το Front National στη Γαλλία και το Freiheitliche Partei, στην Αυστρία έστρωσαν τον δρόμο για τη Svoboda, τον ουκρανικό τους ‘’σωσία”. Η άνοδος της Svoboda θεωρήθηκε από πολλούς απόδειξη για τον «εξευρωπαϊσμό» της ουκρανικής κοινωνίας. Μάλιστα, το κόμμα αυτό χαιρετήθηκε εσφαλμένα και από δημοκρατικούς και φιλοευρωπαϊκούς κύκλους»*.
Δεν ξέρουμε αν ο ερχομός στο πολιτικό προσκήνιο των υμνητών του Χίτλερ και του Μπαντέρα και ο φιλο- ευρωενωσιακός προσανατολισμός τους περιποιεί τιμή για το φιλελεύθερο κυβερνείο των Βρυξελλών, μάλιστα ως δείκτης «εξευρωπαϊσμού» των κοινωνιών· στη περίπτωση του Svoboda, πάντως, έχουμε να κάνουμε με έναν ένθερμο υποστηρικτή της ιδέας της ΕΕ που πρωτοστάτησε στην ανάληψη ηγετικού ρόλου της Ουκρανίας εντός των δικτύων της.
Εκτός αυτού, πάντα κάτω από την ιδεολογική πανοπλία του αντισοβιετισμού- αντικομμουνισμού, το Svoboda ζήτησε «τόσο μια ρητή εγγύηση για την ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ, (…) όσο και- την-ανάκτηση τακτικών πυρηνικών όπλων» . Αιτήματα που, ενδεχομένως να μην ικανοποιήθηκαν στο σύνολό τους, είχαν, όμως έμμεση ανταπόκριση, κρίνοντας από την αρωγή που παρείχε ο ευρωνατοϊκός παράγοντας στους κλειδοκράτορες της χώρας, μετά τα τραγικά γεγονότα της πλατείας Μαϊντάν και την ενίσχυση της ένοπλης ναζιστικής οργάνωσης του Δεξιού Τομέα, το παραστρατιωτικό «καμάρι» του Svoboda.
Μην ξεχνάμε, άλλωστε ότι ειδικός σύμβουλος του Ποροσένκο είχε διοριστεί ο εκλιπών πια πρώην Ρεπουμπλικάνος Γερουσιαστής Τζον Μακέιν, αφού προηγουμένως είχε φωτογραφηθεί όλο χαρά στο πλευρό του φασίστα ηγέτη του Svoboda [enikos.gr, 19/5/2015, Ν. Μπογιόπουλος, «Είναι αλήθεια, κύριοι;»].
Τύμπανα πολέμου
Σε πρόσφατο άρθρο, το «Κοσμοδρόμιο» ανέδειξε την παρουσία των ναζί στην πολιτική ζωή της Ουκρανίας και επί προεδρίας Ζελένσκι, με την σιωπηρή ανοχή των κεντρικών πολιτικών δυνάμεων της χώραςhttps://kosmodromio.gr/
