Ελλάδα και Τουρκία βρίσκονται, και πάλι, στο χείλος του πολέμου. Πέρα από τις συγκυριακές πλευρές, ο βαθύτερος λόγος είναι ο ανταγωνισμός για τους πόρους της συσσώρευσης του κεφαλαίου
Η ελληνική αστική τάξη έχει έσπευσε να οργανώσει μια συμμαχία με τα κράτη της Κύπρου, του Ισραήλ και της Αιγύπτου, για να εκμεταλλευτεί τους ενδεχόμενους πόρους στην ανατολική Μεσόγειο. Και είναι με τη στήριξη της ΕΕ, έως και χρηματοδοτικά (και σε καταφανή αντίφαση προς τις ευρωπαϊκές ρητορείες για “κλιματική μετάβαση”). Ιδιαίτερα μέσα από το σχέδιο “East Med”, το οποίο προβλέπει έναν αγωγό προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Κύπρος, εξάλλου, έχει ήδη διεξάγει έρευνες, στις “Ζώνες Αποκλειστικής Εκμετάλλευσης” (ΑΟΖ) που καθόρισε μαζί με τις γειτονικές της κρατικές αρχές του Λιβάνου, του Ισραήλ και της Αιγύπτου.
Στρατηγική αποκλεισμού
Όλ’αυτά τα σχέδια εγγράφονται σε μια στρατηγική αποκλεισμού της Τουρκίας, που είναι, ωστόσο, η χώρα με τη μεγαλύτερη ακτογραμμή στην περιοχή. Αυτό αναπαράγει, σε ανώτερη κλίμακα, τον ελληνο-τουρκικό ανταγωνισμό που υπάρχει ήδη στο Αιγαίο εδώ και 50 χρόνια (επιδεινώνοντας τις ιστορικές αντιπαραθέσεις των δύο χωρών). Πράγματι, είναι κατά τη μεγάλη καπιταλιστική κρίση της δεκαετίας του ‘70 που το Αιγαίο μετασχηματίστηκε σε χώρο δυνητικής εκμετάλλευσης ορυκτού πλούτου. Τότε ήταν ο πρώτος αγώνας δρόμου για την εκμετάλλευση ενδεχόμενων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων.
Όμως, από την άποψη μιας “εκμεταλλεύσιμης” φύσης, η θάλασσα του Αιγαίου έχει μια μοναδική στον κόσμο ιδιαιτερότητα. Αρκεί να κοιτάξει κανείς το χάρτη για να πειστεί: το Αιγαίο αποτελεί πέρασμα ανάμεσα στη Μεσόγειο και στη Μαύρη Θάλασσα, με πολλά νησιά, που ανήκουν σχεδόν όλα στην Ελλάδα. Μια σειρά από αυτά τα νησιά βρίσκονται ακριβώς απέναντι από την τουρκική ακτογραμμή. Έτσι, ο καθορισμός των διάφορων οριοθετήσεων, στη θάλασσα και στον αέρα (διαχωρισμός των ευθυνών για τη θαλάσσια διάσωση, για την πολιτική αεροπορία, κλπ.), μπορεί να έχουν δυσανάλογη επίπτωση στις ενδεχόμενες εκμεταλλεύσεις πόρων -ακόμα και των παραδοσιακών, όπως η αλιεία.
Πολεμική δυναμική
Από τότε, η Τουρκία ζει κάτω από την ελληνική απειλή ότι θα εφαρμόσει μονομερώς το “διεθνές δίκαιο” των 12 μιλίων για τα θαλάσσια ύδατά της, πράγμα που θα μετέτρεπε το Αιγαίο σε αληθινή “ελληνική λίμνη”, απαγορεύοντας de facto κάθε έξοδο προς το Αιγαίο στα τουρκικά καράβια και μειώνοντας επίσης και τον εκμεταλλεύσιμο για την Τουρκία βυθό σε γελοία επίπεδα (γύρω στο 7%).
Εξάλλου, η οριοθέτηση της υποθαλάσσιας υφαλοκρηπίδας (χοντρικά είναι η παραδοσιακή εκδοχή της ΑΟΖ) στο Αιγαίο επίσης εξαρτάται από αυτό. Αυτός είναι και ο λόγος που δευτερεύοντα επεισόδια μπορεί να αποκτήσουν πραγματικά πολεμική δυναμική. Τα δύο κράτη βρέθηκαν, έτσι, σε σχεδόν πολεμική σύρραξη το 1996 εξαιτίας ενός επεισοδίου για ένα βράχο χωρίς καμία σημασία (Ίμια/Kardak).
Επιπλέον, υπάρχει και η παραδοσιακή ρητορική της “εθνικής κυριαρχίας” που παραβιάζεται. Το ελληνικό κράτος, για παράδειγμα, αποφάσισε (ήδη από το 1930) να ορίσει δικό του εναέριο χώρο που ξεπερνάει κατά 4 μίλια το θαλάσσιο χώρο του. Εδώ και πάνω από 50 χρόνια, τα ελληνικά και τουρκικά πολεμικά αεροπλάνα “παίζουν” ένα είδος πολέμου σε αυτό τον αμφισβητούμενο χώρο, το οποίο παρουσιάζεται από τα μίντια (και τις πολιτικές δυνάμεις) της κάθε χώρας ως καθημερινές παραβιάσεις της “εθνικής κυριαρχίας” τους.
Η σημερινή κατάσταση μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερους κινδύνους. Καθώς η Μεσόγειος είναι πιο μεγάλη, τα διακυβεύματα επίσης είναι πιο σημαντικά, οικονομικά αλλά και σε όρους γεωπολιτικής δυναμικής (για παράδειγμα, στη Λιβύη, όπου η κάθε χώρα στηρίζει διαφορετικά τμήματα των αντιμαχόμενων πλευρών). Επίσης, οι εντάσεις αυτές εμφανίζονται σε ένα φόντο βαθιάς κρίσης για τις δύο χώρες, αλλά και για όλη την περιοχή, καθώς και για το “οχυρό” ΕΕ: πόλεμοι και μεταναστεύσεις, εθνικιστικές ψυχώσεις, κορονοϊός, χρηματοπιστωτική κρίση, αναδιαρθρώσεις των βιομηχανιών όπλων και ενέργειας που έχουν εμπλακεί άμεσα στην περιοχή.
Οι κίνδυνοι αυτοί πολεμικών απειλών δεν μπορούν να σταματήσουν στην αρένα του εμπορευματικού κανιβαλισμού. Μόνο λαϊκά και κοινωνικά κινήματα μπορούν να ανατρέψουν τη δυναμική τους, έως (και) το σταμάτημα των γεωτρήσεων σε όλη τη Μεσόγειο, στα διεθνή και στα εθνικά ύδατα. Και στις δύο χώρες, κοινωνικά κινήματα και αριστερές οργανώσεις (ακόμα και μειοψηφικά) παλεύουν για έναν τέτοιου τύπου πολιτικό προσανατολισμό. Η ενθαρρυντική αυτή κατάσταση θα πρέπει να προχωρήσει σε ακόμα πιο σημαντικές μορφές οργάνωσης και συνεργασίας.
Τάσος Αναστασιάδης
Αθήνα, 20/9/2020
από την ελβετική SolidaritéS, no 375, 24/9/2020, p.13
[Αναδημοσίευση από την TPT « 4 » ]
Μετάφραση στα ελληνικά : elaliberta.gr
