 |
Μελάνωμα ο ήλιος δεν είναι πάντα φίλος |
Ο ήλιος είναι ένας αληθινός σταθμός πυρηνικής ενέργειας που παράγει ένα ευρύ φάσμα ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, από την κοσμική ακτινοβολία μέχρι τα ραδιο-ηλεκτρικά κύματα. Η ακτινοβολία που επηρεάζει το δέρμα μας, είναι μόνο ένα μικρό τμήμα του ηλιακού φάσματος. Οι ακτινοβολίες αυτές υποδιαιρούνται σε:
υπέρυθρη ακτινοβολία(IR) (800 - 10.000 nm)
ορατό φως (400 - 800 nm)
και υπεριώδης ακτινοβολία (UV)
Η UV ακτινοβολία, με τη σειρά της, υποδιαιρείται σε τρεις ζώνες:
"μακρό μήκος κύματος" UVA (320 - 400 nm)
"μεσαίο μήκος κύματος" UVB (280 - 320 nm)
και "βραχύ μήκος κύματος" UVC (190 - 280 nm)
Το ηλιακό φως φιλτράρεται καθώς περνά μέσα από την ατμόσφαιρα (από το όζον, τα σωματίδια της σκόνης, τον καπνό, τους υδρατμούς), ενώ ταυτόχρονα εμποδίζεται και η διέλευση των επικίνδυνων μηκών κύματος (κοσμική ακτινοβολία, ακτίνες γ, ακτίνες Χ και ακτινοβολία UVC). Τα υπόλοιπα μήκη κύματος διεισδύουν στο δέρμα. Από το σύνολο της ηλιακής ενέργειας που φτάνει στην επιδερμίδα, μόνο το 10% αποτελείται από UV ακτινοβολία, αλλά λόγω της υψηλής ενέργειάς τους είναι πολύ δραστικά από βιολογικής άποψης.
Η ποσότητα της UV ακτινοβολίας που φτάνει στο δέρμα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες:
- την εποχή, το γεωγραφικό πλάτος, την ώρα της ημέρας (τα στοιχεία αυτά καθορίζουν τη θέση του ήλιου στον ορίζοντα)
- το ύψος (20% περισσότερη ακτινοβολία UVB στα 1500 m πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας)
- την αντανάκλαση του ηλιακού φωτός από την επιφάνεια της γης που ποικίλλει σε σημαντικό βαθμό: ποσοστό 85% αντανακλάται από το χιόνι, 17% από την άμμο, 5% από το νερό και 3% από το γρασίδι.
- τη διάχυση μέσω της ατμόσφαιρας (η διάχυση του λευκού φωτός δίνει στον ουρανό το μπλε χρώμα του)
- τα σύννεφα (αξίζει να σημειωθεί ότι τα σύννεφα που βρίσκονται ψηλά δεν φιλτράρουν περισσότερη UV ακτινοβολία από όση ένας καθαρός ουρανός!)
Το δέρμα διαθέτει περιορισμένους μόνο μηχανισμούς προστασίας ενάντια σε όλες αυτές τις επιθέσεις.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Η επιδερμίδα, η οποία αποτελείται από διάφορες στιβάδες, είναι η πρώτη και η πιο σημαντική άμυνα μας. Όμως η άμυνα αυτή είναι μάλλον μικρή και εξαρτάται από τη φυλή του ατόμου.
Το δέρμα μεταβάλλει την πορεία του ηλιακού φωτός με 4 ταυτόχρονες διαδικασίες: ανάκλαση, διάθλαση, μετάδοση και, κυρίως απορρόφηση. Η κερατίνη στιβάδα, ο φραγμός ανάμεσα στο σώμα μας και το περιβάλλον, γίνεται πιο παχιά μετά από την έκθεση στον ήλιο και μας προστατεύει μέσω ανάκλασης, διάθλασης και απορρόφησης.
Ο ρόλος της μελανίνης (ευμελανίνη, φαιομελανίνη) είναι πιο βασικός. Η μελανίνη βρίσκεται σε μορφή μικρών κοκκίων (μελανοσώματα) που παράγονται από ειδικά κύτταρα, τα μελανοκύτταρα. Τα τελευταία βρίσκονται στην κατώτερη στιβάδα της επιδερμίδας, όπου και σχηματίζουν μακρούς βραχίονες ανάμεσα στα περιβάλλοντα κύτταρα. Όταν διεγείρονται από το ηλιακό φως, παράγουν τη μελάγχρωση.
Η αυξημένη αυτή παραγωγή μελανίνης μας προστατεύει μέσω διάθλασης και απορρόφησης, αλλά και με τη δράση της κατά των ελευθέρων ριζών. Η προστασία αυτή ποικίλλει ανάλογα με τη φυλή και τον φωτότυπο.
Η επιδερμίδα σταματά και απορροφά το 90% των ακτίνων UVB, το 20 - 30% των ακτίνων UVA και του ορατού φωτός φτάνει στο κυρίως δέρμα όπου και απορροφάται, ενώ το υπέρυθρο φως διεισδύει στο υπόδερμα.
Βιολογικά αποτελέσματα
Άμεσα αποτελέσματα
Θεωρούνται γενικά ευεργετικά
- θερμότητα, αποτέλεσμα της υπέρυθρης ακτινοβολίας
- σύνθεση βιταμίνης D, αποτέλεσμα της UVB ακτινοβολίας
- άμεσο ερύθημα
Μεσοπρόθεσμα αποτελέσματα.
Οφείλονται κυρίως στη UVB ακτινοβολία
- Το ηλιακό ερύθημα, το κλασσικό "έγκαυμα", για πολλούς μια "λαμπερή " ανάμνηση των διακοπών τους, ποικίλλει από ένα ήπιο κοκκίνισμα έως την εμφάνιση αληθινών φυσαλίδων. Η βαρύτητα αυτού του ηλιακού εγκαύματος εξαρτάται από την ένταση και το χρόνο έκθεσης στον ήλιο, καθώς και από το χρώμα του δέρματος και το φωτότυπο. Οι ακτίνες UVA επιδεινώνουν το ηλιακό έγκαυμα (φωτοαθροιστική δράση). Το γεγονός αυτό εξηγεί γιατί το φως του ήλιου στο τέλος της ημέρας, με μικρή περιεκτικότητα σε ακτίνες UVB αλλά μεγάλη σε UVA, επιδεινώνει το μεσημεριανό έγκαυμα .
-η επιβραδυνόμενη μελάγχρωση ή "μαύρισμα", δυστυχώς ο κυριότερος λόγος για τον οποίο αποζητούμε τον ήλιο, εμφανίζεται 2 ημέρες μετά την έκθεση στον ήλιο, έχει τη μέγιστη ένταση περίπου την 20η ημέρα και μετά υποχωρεί σταδιακά, εάν δεν υπάρξει νέα έκθεση. Όλα τα στάδια της μελανογένεσης συμμετέχουν στη διαδικασία αυτή. Η ακτινοβολία που προκαλεί το μαύρισμα της επιδερμίδας είναι όμοια με εκείνη που προκαλεί τα ηλιακά εγκαύματα, δηλαδή η UBV. Η UVA ακτινοβολία διεγείρει επίσης την παραγωγή μελανίνης, αλλά για το σκοπό αυτό απαιτείται 1000 φορές περισσότερη ενέργεια ακτινοβολίας.
- επιπλέον, αύξηση του πάχους του δέρματος και ανοσοκαταστολή.
Μακροπρόθεσμα (χρόνια) αποτελέσματα.
Είναι δοσοεξαρτώμενα και αθροιστικά
- η γήρανση του δέρματος, λόγω της έκθεσης στον ήλιο, οφείλεται κυρίως στην UVA ακτινοβολία, η οποία διεισδύει βαθύτερα στο δέρμα. Η UVB και η υπέρυθρη ακτινοβολία παίζουν επίσης έναν αρνητικό ρόλο. Η "ηλιακή ελάστωση" που οφείλεται στην έκθεση στον ήλιο, προκαλεί αντιαισθητικές μεταβολές: ξηρό, παχύ, κιτρινωπό δέρμα με βαθιές ρυτίδες και αυλακώσεις, γεμάτο καφέ κηλίδες.
- η πρόκληση δερματικών καρκίνων είναι η πιο σοβαρή συνέπεια της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο. Αυτή οφείλεται κυρίως στη UVB ακτινοβολία, ωστόσο η UVA ακτινοβολία και οι υπέρυθρες ακτίνες έχουν αθροιστική δράση. Αυτοί οι καρκίνοι του δέρματος αναπτύσσονται συνήθως σε ηλικιωμένα άτομα με πολλούς παράγοντες κινδύνου, δηλαδή ζωή και εργασία στο ύπαιθρο, ταξίδια μικρότερης ή μεγαλύτερης διάρκειας σε ηλιόλουστες περιοχές, ανοικτός φωτότυπος κ.τ.λ. Οι καρκίνοι του δέρματος εμφανίζονται συνήθως στα σημεία του δέρματος που εκτίθενται περισσότερο στο φως: πρόσωπο, αυτιά, λαιμός, το πίσω μέρος του λαιμού, παλάμες, το πίσω μέρος των χεριών.
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ
Βασικοκυτταρικό Καρκίνωμα
Ευτυχώς, αυτές οι μορφές καρκίνου είναι κυρίως βασικοκυτταρικά καρκινώματα που εξελίσσονται με βραδείς ρυθμούς και έχουν τοπικό και περιορισμένο κακόηθες δυναμικό, χωρίς να υπάρχει κίνδυνος μεταστάσεων. Ωστόσο, μπορεί να δημιουργήσουν μεγάλα προβλήματα λόγω της έκτασης της βλάβης, εάν δεν αντιμετωπιστούν σωστά. Το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα είναι η πιο κοινή μορφή δερματικού καρκίνου, αλλά η συχνότητα εμφάνισης του εξαρτάται από την ηλικία, το φύλο, τον τύπο του δέρματος, το μέρος όπου ζει κανείς κ.τ.λ. Έτσι, η συχνότητα εμφάνισης του στην Ισλανδία είναι 10 ανά 100.000 άτομα, ενώ στην Αυστραλία είναι 450 ανά 100.000 άτομα. Στις περισσότερες περιπτώσεις, μια απλή χειρουργική επέμβαση μπορεί να οδηγήσει σε πλήρη ίαση.
Ακανθοκυτταρικό Καρκίνωμα
Τα ακανθοκυτταρικά καρκινώματα αναπτύσσονται συνήθως επί μιας προϋπάρχουσας βλάβης (ακτινική υπερκεράτωση, "κηλίδες γήρανσης", κερατοακάνθωμα...), που δεν αντιμετωπίστηκε σωστά. Η εξέλιξη στην περίπτωση αυτή είναι ταχύτερη και υπάρχει μεγάλος κίνδυνος εμφάνισης μεταστάσεων και κατάληξης του ατόμου. Η χειρουργική επέμβαση όταν το καρκίνωμα βρίσκεται σε αρχικό στάδιο αποτελεί την καλύτερη λύση, σε ορισμένες όμως περιπτώσεις ενδέχεται να χρειαστεί και συμπληρωματική θεραπεία.
Μελάνωμα
Τέλος, το μελάνωμα είναι ένας κακοήθης όγκος του δέρματος ή των βλεννογόνων. Οι όγκοι αυτοί δεν είναι επιθετικοί τοπικά, αλλά χαρακτηρίζονται από μια τάση να εξαπλώνονται γρήγορα μέσω των λεμφικών ή των αιμοφόρων αγγείων.
Ένα μελάνωμα αποτελείται από μελαγχρωματικά κύτταρα. Τα κύτταρα αυτά αποτελούν την κακοήθη μορφή των φυσιολογικών κυττάρων του δέρματος που παράγουν μελανίνη.
Τα φυσιολογικά μελαγχρωματικά κύτταρα είναι κύτταρα πολύ κινητικά που προέρχονται από το νωτιαίο μυελό και μεταναστεύουν στην κατώτερη στιβάδα της επιδερμίδας.
Τα κύτταρα του μελανώματος διαθέτουν την ικανότητα να μεταναστεύουν, κυρίως μέσω των λεπτών τοιχωμάτων των λεμφικών αγγείων της επιδερμίδας. Στην πραγματικότητα, το σώμα μας δεν αντιδρά καθόλου απέναντι σε αυτή τη μετανάστευση - τα κύτταρα του μελανώματος δεν αναγνωρίζονται από τον οργανισμό ως ξένα κύτταρα.
Συνεπώς, η ανίχνευση και η αντιμετώπιση του μελανώματος όταν αυτό βρίσκεται σε αρχικό στάδιο είναι υψίστης σημασίας. Οι ασθενείς θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι διάφορες αλλαγές στις μελαγχρωματικές βλάβες του δέρματος, όπως αύξηση του μεγέθους και εμφανείς μεταβολές του χρώματος θα πρέπει να ελέγχονται διεξοδικά.
Παρόλο που ο ήλιος είναι απαραίτητος για τη σωματική και συναισθηματική μας σταθερότητα, παραμένει ένας φίλος τον οποίο δεν θα πρέπει να επισκεπτόμαστε υπερβολικά συχνά, εάν δεν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε αργότερα τις καταστρεπτικές συνέπειες του. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος για τον οποίο συνιστούμε την αποφυγή της υπερβολικής χρήσης σολάριουμ. Το "όριο ασφαλείας" των συσκευών αυτών δεν έχει ακόμα καθοριστεί, οι μετέπειτα όπως συνέπειες της υπερβολικής χρήσης τους είναι ήδη ορατές. Για
το λόγο αυτό, η συχνή χρήση σολάριουμ θα πρέπει να αποφεύγεται.
Αντιμετώπιση μελανώματος
Η αντιμετώπιση του μελανώματος εξαρτάται από το κλινικό στάδιο του. Αυτό καθορίζεται από το μικροσκοπικό πάχος της δερματικής βλάβης, που μετράται σε mm (δείκτης Breslow) και την ενδεχόμενη ύπαρξη μεταστάσεων σε λεμφαδένες ή άλλα όργανα, οι οποίες ανιχνεύονται με κλινικές και ακτινολογικές εξετάσεις.
Κλινικά στάδια
Ι Α Δείκτης Breslow < 0,75 mm
Δεν παρατηρούνται μεταστάσεις σε λεμφαδένες ή όργανα
Ι Β Δείκτης Breslow μεταξύ 0,75 και 1,5 mm
Δεν παρατηρούνται μεταστάσεις σε λεμφαδένες ή όργανα
ΙΙ Α Δείκτης Breslow μεταξύ 1,5 και 4 mm
Δεν παρατηρούνται μεταστάσεις σε λεμφαδένες ή όργανα
ΙΙ Β Δείκτης Breslow > 4 mm
Δεν παρατηρούνται μεταστάσεις σε λεμφαδένες ή όργανα
ΙΙΙ Μεταστάσεις σε λεμφαδένες ή μεταβατικό στάδιο
ΙV Μεταστάσεις σε όργανα
Στάδιο Ι Α
Η αντιμετώπιση στο στάδιο αυτό είναι χειρουργική: το μελάνωμα πρέπει να αφαιρεθεί εξ ολοκλήρου μαζί με 1-2 εκ. υγιούς δέρματος γύρω από τη βλάβη.
Breslow Εκατοστά υγιούς δέρματος
<1 mm 1εκ.
1-2 mm 1 με 2 εκ.
2-4 mm 2 εκ.
>4 mm > 2 εκ
Η αντιμετώπιση αυτή είναι επαρκής όταν το μελάνωμα βρίσκεται στο στάδιο Ι Α .
Στάδιο Ι Β και ΙΙ Α
Στο στάδιο Ι Β και στα επόμενα στάδια, και ειδικότερα όταν ο δείκτης Breslow είναι μεγαλύτερος από 1 mm, ενδέχεται να καταστεί αναγκαία η αφαίρεση των πλησιέστερων λεμφαδένων.
Mια εξέταση που ονομάζεται "αφαίρεση του γαγγλίου του Troisier" προηγείται της αφαίρεσης αυτής: τα πρώτα λεμφογάγγλια της συγκεκριμένης περιοχής αφαιρούνται μετά από τοπική αναισθησία και υποβάλλονται κατόπιν σε προσεκτική ιστολογική εξέταση. Εάν οι λεμφαδένες έχουν ήδη προσβληθεί θα πρέπει να αφαιρεθούν όλοι οι λεμφαδένες που βρίσκονται στη συγκεκριμένη περιοχή.
Στάδιο ΙΙ Β και ΙΙΙ
Εάν ο ασθενής διατρέχει μεγάλο κίνδυνο υποτροπής, π.χ. στάδιο ΙΙ Β και περαιτέρω, θα πρέπει να χορηγηθεί συμπληρωματική θεραπεία:
καταρχάς, αφαιρούνται τα κακοήθη κύτταρα με τοπική χειρουργική επέμβαση και εάν κριθεί αναγκαίο, αφαιρούνται και οι λεμφαδένες.
Η θεραπεία αυτή επικεντρώνεται στην πρόληψη των υποτροπών και βασίζεται στη χορήγηση a-ιντερφερόνης.
Το θεραπευτικό σχήμα του εν λόγω φαρμάκου ερευνάται ακόμα, συνιστάται όμως η λήψη του για έναν χρόνο μετά την επέμβαση.
Στάδιο IV
Ασθενείς με μεταστάσεις σε όργανα, π.χ. διάχυτες "φωλιές" από κακοήθη κύτταρα στο ήπαρ, τα οστά ή άλλα όργανα, θα πρέπει να ακολουθήσουν πιο δραστική θεραπεία. Σε τέτοιες περιπτώσεις, συνιστάται ενδοφλέβια χημειοθεραπεία με διάφορα φάρμακα.
Δυστυχώς, αυτού του είδους η θεραπεία σταθεροποιεί μόνο την πάθηση ή στην καλύτερη περίπτωση, προκαλεί μερική υποχώρηση.
Για να δώσουν λύση στις βαριές και τραγικές αυτές καταστάσεις, οι ερευνητές μελετούν σήμερα τις δυνατότητες της ανοσοθεραπείας: εν συντομία, αυτό σημαίνει ότι τα καρκινικά κύτταρα δεν αφαιρούνται με εξωτερικά μέσα, αλλά διεγείρονται οι αμυντικοί μηχανισμοί του ίδιου του ασθενούς. Πολλές δυνατότητες εξετάζονται: ο στόχος είναι η διέγερση συγκεκριμένων ανοσολογικών αντιδράσεων.
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ
Όλα τα άτομα διατρέχουν κίνδυνο να παρουσιάσουν μελάνωμα. Παρόλο που το μελάνωμα αντιπροσωπεύει μόνο το 5% του συνόλου των δερματικών όγκων, παραμένει μια ιδιαίτερα επιθετική μορφή καρκίνου με κακή πρόγνωση. Για το λόγο αυτό, θεωρείται ως η πιο σοβαρή μορφή δερματικού καρκίνου. Η σημασία της πρόληψης του μελανώματος κινητοποίησε τους δερματολόγους ώστε να οργανώσουν μια εκστρατεία για το μελάνωμα.
Δεν διατρέχουν όλα τα άτομα τον ίδιο κίνδυνο να αναπτύξουν μελάνωμα (10 άτομα στα 100.000),. αρκετοί παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης του. Αυτοί οι παράγοντες κινδύνου υποδιαιρούνται σε προσωπικούς παράγοντες (φωτότυπος, αριθμός σπίλων), προσωπικό και οικογενειακό ιατρικό ιστορικό και περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Οι προσωπικοί παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν τον φωτότυπο δηλαδή το πώς αντιδρά ένα άτομο στον ήλιο, που ποικίλλει από το άτομο με κόκκινα μαλλιά (φωτότυπος Ι), που πάντοτε καίγεται και δεν μαυρίζει ποτέ, το άτομο με φωτότυπο ΙΙ (πάντα καίγεται, μαυρίζει ελαφρά), μέχρι τα άτομα με σκούρο δέρμα με φωτότυπους V και VI. Στην πραγματικότητα, τα άτομα με τη πτωχότερη μελαγχρωματική προστασία (φωτότυποι Ι και ΙΙ) διατρέχουν το μεγαλύτερο κίνδυνο.
Η παρουσία μεγάλου αριθμού σπίλων (μελαγχρωματικές βλάβες του δέρματος) έχει επίσης μεγάλη σημασία. Αυτό ισχύει κυρίως για τους αποκαλούμενους "άτυπους" σπίλους (όπως αυτοί ορίζονται με τα κριτήρια ABCD).
Το προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικό μελανώματος είναι εξίσου σημαντικό, ειδικότερα εάν συνδέεται με την παρουσία άτυπων σπίλων (όπως αυτοί ορίζονται με τα κριτήρια). Οι παράγοντες αυτοί μπορούν να αυξήσουν τις πιθανότητες εμφάνισης μελανώματος κατά 500 φορές.
Τέλος, μεταξύ των περιβαλλοντικών παραγόντων (οι οποίοι συνδέονται φυσικά με τη συμπεριφορά του ατόμου μέσα στο περιβάλλον του), η έκθεση στον ήλιο κατά την παιδική ηλικία, και ειδικότερα σε χώρες με πολύ μεγάλη ηλιοφάνεια (π.χ. Αφρική) φαίνεται ότι διαδραματίζει σημαντικότατο ρόλο. Επίσης, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας και την έκθεση στον ήλιο κατά τη διάρκεια των διακοπών ή τη συχνή χρήση σολάριουμ, ακόμα και όταν κάποιος δεν έχει ζήσει ποτέ σε χώρα με μεγάλη ηλιοφάνεια.
Πολλά άτομα απολαμβάνουν τον ήλιο των νότιων περιοχών, ορισμένες φορές και για μεγάλο χρονικό διάστημα και η εμφάνιση μελανωμάτων φαίνεται ότι συνδέεται με αυτήν την παρατεταμένη αλλά κατά διαστήματα έκθεση στον ήλιο.
Συμπερασματικά, όλα τα άτομα που έχουν προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικό μελανώματος, καθώς και ιστορικό παρατεταμένης έκθεσης στον ήλιο κατά την παιδική ηλικία ή μεγάλο αριθμό σπίλων, θα πρέπει αναμφισβήτητα να μας απασχολήσουν κατά την εκστρατεία αυτή. Άλλα άτομα τα οποία θα πρέπει επίσης να μας απασχολήσουν, είναι τα άτομα με πρόσφατες αλλαγές στις μελαγχρωματικές βλάβες του δέρματος ή βλάβες που ξύνονται, αιμορραγούν ή έχουν κάνει πρόσφατα την εμφάνιση τους.
ΠΡΟΦΥΛΑΞΗ
Αντηλιακή προστασία: πότε και πως ;
Προστασία που παρέχεται από τα ρούχα:
Πενήντα χρόνια πριν, οι γυναίκες θα έκαναν τα πάντα για να διατηρήσουν το δέρμα τους λευκό σαν το γάλα. Προστάτευαν το δέρμα τους από τον ήλιο με ομπρέλες, μεγάλα καπέλα, μακριά μανίκια, δαντελένια γάντια... Στις μέρες μας, φαίνεται ότι έχουμε ξεχάσει πως τα ρούχα που φοράμε καθημερινά, αποτελούν μια εξαιρετική ασπίδα προστασίας από τις ακτίνες του ηλίου. Οι νάιλον κάλτσες, φυσικά, επιτρέπουν την είσοδο πολλών βλαβερών ακτίνων, ενώ τα παντελόνια με πυκνή ύφανση (π.χ. τζιν) προσφέρουν μοναδική προστασία. Ένα καπέλο τζόκεϊ ή και ένα απλό καπέλο προστατεύουν το πρόσωπο και τα αυτιά των ατόμων που εργάζονται στο ύπαιθρο καθ' όλη τη διάρκεια του έτους - το ίδιο ισχύει και για όσους επιδίδονται σε σπορ σε ανοικτό χώρο... Τα καπέλα είναι απαραίτητα για τα άτομα χωρίς μαλλιά, δεδομένου ότι η έλλειψη μαλλιών αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου του δέρματος στο κεφάλι. Για τα άτομα με ανοικτό δέρμα (κόκκινα, ξανθά μαλλιά), που σπάνια μαυρίζουν, συνιστάται ιδιαίτερα η χρήση των ρούχων ως μέσο προστασίας. Στην Αυστραλία, χώρα που παρουσιάζει αυξημένο αριθμό δερματικών καρκίνων, οι περιπτώσεις αυτές θα μειώνονταν κατά 50% εάν εφαρμοζόταν το απλό αυτό μέτρο προστασίας.
Προστασία που παρέχεται από τα αντιηλιακά:
Η συνεχώς αυξανόμενη χρήση των αντιηλιακών προϊόντων από το κοινό οδήγησε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο να εκδώσει Σύσταση με στόχο την μεγαλύτερη ασφάλεια των καταναλωτών.
Η σύσταση έχει διπλό στόχο. Αφενός την καλύτερη προστασία των καταναλωτών από το σύνολο της UV ακτινοβολίας (UVA και UVB), μέσω της χρήσης αντιηλιακών προϊόντων ευρέως φάσματος προστασίας αφετέρου την καλύτερη πληροφόρησή τους μέσω της συσκευασίας για καλύτερη επιλογή προϊόντος.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επισημοποιεί στη Σύσταση αυτή την ανάγκη αποτελεσματικής προστασίας ενάντια στις επιβλαβείς επιπτώσεις των ακτινών UVA. Έτσι, τα αντιηλιακά προϊόντα πρέπει εφεξής να προσφέρουν ένα ελάχιστο επίπεδο προστασίας και μια μέγιστη αναλογία προστασίας από τις ακτίνες UVB προς τις ακτίνες UVA έτσι ώστε να εξασφαλίζεται εξισορροπημένη προστασία σε όλο το φάσμα της UV ακτινοβολίας. .
Εκτός του δείκτη SPF που είναι ο δείκτης αντιηλιακής προστασίας ενάντια στα ηλιακά εγκαύματα που προκαλούνται κυρίως από τις ακτίνες UVB τα αντιηλιακά θα πρέπει να υπολογίζουν και τον δείκτη PPD που είναι δείκτης προστασίας ενάντια στις ακτίνες UVA.
Η συνιστώμενη αναλογία μεταξύ της προστασίας από τις ακτίνες UVB (SPF) προς την προστασία από τις ακτίνες UVA ( PPD) είναι ίση ή μικρότερη του 3.
Όταν αυτή η αναλογία δεν τηρείται, το προϊόν δεν μπορεί να χαρακτηρίζεται ως «αντιηλιακό».
Επισημαίνεται δε η σημασία της εφαρμογής σωστής ποσότητας αντιηλιακού προϊόντος για να επιτυγχάνεται κάθε φορά η αναγραφόμενη προστασία. Για την σωστή προστασία θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ποσότητες παρόμοιες με εκείνες των δοκιμών (2mg/cm2) ή 6 κουταλιές του γλυκού (περίπου 36gr γαλακτώματος) για το σώμα ενός μέσου ενήλικου ατόμου.
Επιπλέον για την διευκόλυνση του εντοπισμού και της επιλογής του κατάλληλου προϊόντος, συνίσταται ο περιορισμός του αριθμού των δεικτών προστασίας και η αντιστοίχηση κάθε δείκτη με μια κατηγορία προστασίας: μικρή (SPF: 6, 10) , μεσαία (SPF: 15, 20 ,25), υψηλή (SPF: 30, 50), πολύ υψηλή προστασία (SPF: 50+).
Τέλος συνίσταται η επισήμανση των κινδύνων που σχετίζονται με την έκθεση στον ήλιο και τη στάση που πρέπει να υιοθετούμε απέναντι στον ήλιο μέσα από την αναγραφή θεμάτων ασφαλείας στις συσκευασίες.
Πως πρέπει να χρησιμοποιούνται τα αντιηλιακά;
Στην Ελλάδα, όσοι εργάζονται στο ύπαιθρο θα πρέπει να χρησιμοποιούν αντιηλιακά προϊόντα καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Το ίδιο ισχύει και για όσους ασχολούνται με αθλήματα ανοικτού χώρου. Εάν πάλι εργάζεστε σε γραφείο, θα πρέπει να βάζετε ένα λεπτό στρώμα αντιηλιακού κάθε πρωί. Οι κυρίες μπορούν να χρησιμοποιήσουν το αντιηλιακό τους ως κρέμα ημέρας, πριν εφαρμόσουν το μέικ-απ, ούτως ώστε να αποφύγουν τις επιπτώσεις από την έκθεση στον ήλιο, όπως οι καφέ κηλίδες και οι ρυτίδες ...
Και τι πρέπει να κάνει κάποιος στις διακοπές του; Όλοι σχεδόν έχουν πειστεί για τη σημασία των αντιηλιακών κατά τη διάρκεια των διακοπών. Ωστόσο, τα προϊόντα αυτά είναι άχρηστα, εάν δεν χρησιμοποιούνται σωστά. Θα πρέπει να εφαρμόζετε το αντιηλιακό σας 15 με 30 λεπτά πριν βγείτε έξω, σε κάθε σημείο του σώματος που εκτίθεται στον ήλιο. Θα πρέπει να δίνετε ιδιαίτερη προσοχή στις ευαίσθητες περιοχές, τις οποίες συνήθως ξεχνάμε: τα αυτιά, τη μύτη, τα χείλια, τα πέλματα και τις παλάμες, το κάτω μέρος του λαιμού (και για τους άνδρες ), το κεφάλι στα φαλακρά άτομα, τους αγκώνες και την περιοχή των γεννητικών οργάνων στα παιδιά και τους γυμνιστές. Χρησιμοποιείστε το αντιηλιακό σας κάθε δύο ώρες, για όσο εκτίθεστε στον ήλιο, ακόμα και στο τέλος της ημέρας. Το κολύμπι, ο αέρας και η υπερβολική εφίδρωση αφαιρούν την κρέμα πιο γρήγορα από το δέρμα, γι' αυτό και στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να χρησιμοποιείτε το αντιηλιακό σας πιο συχνά. Στο βουνό, το εκτεθειμένο δέρμα θα πρέπει να προστατεύεται κάθε μία ώρα (με την ίδια συχνότητα το χειμώνα και το καλοκαίρι). Στην παραλία, συνιστάται να αποφεύγεται η έκθεση στον ήλιο μεταξύ 11 π.μ. και 4 μ.μ., γιατί τότε οι ακτίνες του ηλίου είναι πολύ πιο επικίνδυνες.
Συχνές παρανοήσεις:
- Οι ομπρέλες παρέχουν επαρκή αντηλιακή προστασία: λάθος.
Οι ακτίνες του ήλιου αντανακλώνται απευθείας στο δέρμα σας. Τοποθετείστε την ομπρέλα στο γρασίδι, όπου υπάρχει καλύτερη απορρόφηση των ακτίνων.
- Ο νεφελώδης ουρανός είναι ακίνδυνος: λάθος.
Ακόμα και εάν δεν αισθάνεστε τη ζέστη του ήλιου, οι βλαβερές ακτίνες του διαπερνούν τα σύννεφα και φθάνουν στην επιφάνεια της γης μέσα από τα σύννεφα.
- Όταν φθάνετε στην παραλία, χρησιμοποιείτε το αντιηλιακό σας μόνο μία φορά και νομίζετε ότι είστε προστατευμένοι για το υπόλοιπο της ημέρας: λάθος.
- Ένα μαυρισμένο δέρμα προσφέρει την καλύτερη προστασία: λάθος.
Ακόμα και αν μαυρίζετε εύκολα, είναι προτιμότερο να χρησιμοποιείτε ένα αντιηλιακό με μικρό δείκτη προστασίας.
- Τα προϊόντα για μαύρισμα χωρίς ήλιο προστατεύουν το δέρμα: λάθος.
Το καφετί χρώμα είναι απλώς αποτέλεσμα μιας διαδικασίας οξείδωσης, όπως ένα μήλο, όταν κοπεί στα δύο, γίνεται καφέ. Ωστόσο, ο τύπος αυτός της κρέμας συνιστάται, εάν θέλετε να έχετε ένα όμορφο χρώμα καθ' όλη τη διάρκεια του έτους: είναι απολύτως ασφαλές και δεν έχει τις επικίνδυνες παρενέργειες του σολάριουμ.
Τα "χάπια μαυρίσματος" (psolaren) συνιστώνται μόνο για τη θεραπεία ορισμένων δερματοπαθειών και θα πρέπει να συνταγογραφούνται μόνο από γιατρούς. Χάπια που περιέχουν καροτίνη χαρίζουν στο δέρμα σας κάποιο χρώμα που δεν σας προστατεύει όμως από τον ήλιο και επιπλέον μπορεί να είναι επικίνδυνα για τα μάτια και το συκώτι σας.
Χαρακτηριστικά μιας ύποπτης μελαγχρωματικής βλάβης του δέρματος
Κατά την εξέταση των μελαγχρωματικών βλαβών του δέρματος ή των σπίλων, υπάρχουν μερικά σημεία που θα πρέπει να προσέξουμε. Τα σημεία αυτά βοηθούν κατά την αυτοεξέταση, καθώς δείχνουν εάν πρόκειται για μια καλοήθη, συνηθισμένη μελαγχρωματική βλάβη ή για μια ύποπτη μελαγχρωματική βλάβη, δηλαδή βλάβη που θα πρέπει να εξεταστεί περαιτέρω από τον δερματολόγο.
Οι καλοήθεις μελαγχρωματικές βλάβες του δέρματος συνήθως είναι συμμετρικές, δηλαδή εάν ζωγραφίσουμε ένα σταυρό πάνω από τη βλάβη, η τελευταία χωρίζεται σε τέσσερα ίσα τεταρτημόρια. Εάν δεν συμβεί κάτι τέτοιο, η βλάβη είναι ασύμμετρη. Μια ασύμμετρη βλάβη μπορεί να αποτελεί ένδειξη ύποπτης μελαγχρωματικής βλάβης. Θα πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη την πιθανότητα μελανώματος, μόλις παρατηρηθούν αλλαγές στη περιφέρεια της μελαγχρωματικής βλάβης. Τα μελανώματα συχνά έχουν ακανόνιστα χείλη με προεξοχές, ενώ οι καλοήθεις μελαγχρωματικές βλάβες έχουν συμμετρικά χείλη. Αλλαγές στο χρώμα της μελαγχρωματικής βλάβης είναι και αυτό ένα ύποπτο σημείο. Η αξιολόγηση του χρώματος αποτελεί πράγματι μια από τις σημαντικότερες πτυχές στην κλινική διάγνωση του μελανώματος. Οι πιο σημαντικές παράμετροι είναι η συμμετρία, η ομοιογένεια του χρώματος καθώς και ο αριθμός των χρωμάτων που υπάρχουν. Ένα μελάνωμα έχει συχνά διαφορετικά χρώματα σε περίπλοκη ή ανώμαλη κατανομή. Εκτός από τις διάφορες αποχρώσεις του καφέ, μπορεί να υπάρξει συνδυασμός κόκκινου, γκρι, λευκού, ροζ, και μαύρου χρώματος. Η διάμετρος μιας μελαγχρωματικής βλάβης αποτελεί με τη σειρά της μια σημαντική παράμετρο. Στο μελάνωμα, η διάμετρος ξεπερνά τα 6mm. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά μπορούν εύκολα να απομνημονευθούν χάρη στον κανόνα ABCD όπου το Α αντιστοιχεί στη λέξη Asymmetry / ασυμμετρία, το B στη λέξη Border / περιφέρεια της βλάβης, επίσης το C στη λέξη Color / χρώμα και το D στη λέξη Diameter / διάμετρος. Έτσι, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η πιθανότητα (αρχόμενου) μελανώματος όταν βλέπουμε μια ασύμμετρη μελαγχρωματική βλάβη του δέρματος, με ακανόνιστα χείλη και διάφορα χρώματα. Συνήθως, η διάμετρος του ξεπερνά τα 6mm.
Εκτός από τα χαρακτηριστικά που συγκεντρώνονται σε αυτόν τον μνημοτεχνικό κανόνα, υπάρχουν και άλλα ύποπτα σημεία, π.χ. αύξηση του μεγέθους των μελαγχρωματικών βλαβών, εμφάνιση πυρήνα στο εσωτερικό της μελαγχρωματικής βλάβης, εξαφάνιση των γραμμών του δέρματος, απολέπιση, εμφάνιση φλεγμονώδους ζώνης γύρω από τη βλάβη, εμφάνιση κρούστας ή αιμορραγίας και τάση της βλάβης να μαλακώνει ή να σκληραίνει. Ορισμένα μελανώματα αναπτύσσονται πολύ γρήγορα και εισχωρούν βαθιά στο δέρμα. Η διάμετρος τους ενδεχομένως να είναι μικρότερη των 6mm και έχουν ομοιόμορφο χρώμα (κυρίως καφέ-μαύρο) και συνήθως έντονες προεξοχές. Γι' αυτό και μοιάζουν με μικρά ογκίδια που εμφανίζονται ξαφνικά, σκληραίνουν και στο τέλος κοκκινίζουν ή αιμορραγούν. Η πιθανότητα ύπαρξης μελανώματος θα πρέπει αναμφίβολα να εξετάζεται όταν οι αλλαγές αυτές παρατηρούνται σε ήδη υπάρχουσα βλάβη ή βλάβη που έχει εμφανιστεί πρόσφατα.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Δερματοσκόπηση: μια συμπληρωματική διαδικασία στη διάγνωση των μελαγχρωματικών βλαβών του δέρματος
Τι είναι το δερματοσκόπιο ;
Το δερματοσκόπιο μοιάζει με το ωτοσκόπιο, δηλαδή τη συσκευή που χρησιμοποιεί ο γιατρός για την εξέταση των αυτιών. Στο άνω άκρο του δερματοσκοπίου, υπάρχει ένας μεγεθυντικός φακός, μια λάμπα αλογόνου και ένα μικρό γυάλινο παράθυρο, το οποίο τοποθετείται απευθείας πάνω στο δέρμα, στο οποίο προηγουμένως έχει εφαρμοσθεί μια σταγόνα λαδιού. Το λάδι αυξάνει τη διείσδυση του φωτός στο δέρμα. Έτσι οι ανώτερες στιβάδες του δέρματος (η επιδερμίδα και το ανώτερο τμήμα του χορίου) μπορούν να εξεταστούν με σχετικά μεγάλη ακρίβεια.
Τι μπορεί να δει κανείς μέσα από το δερματοσκόπιο ;
Με το δερματοσκόπιο παρατηρούνται κυρίως οι αλλαγές στο χρώμα του δέρματος, όπως το καφέ-μαύρο χρώμα της μελανίνης και το μπλε-κόκκινο χρώμα του αίματος. Η μελανίνη, η χρωστική που προκαλεί το μαύρισμα, περιέχεται σε μεγάλες ποσότητες στους σπίλους (π.χ. ελιές ή άλλες κηλίδες) και το μελάνωμα (μια μορφή καρκίνου του δέρματος που μπορεί να αναπτυχθεί από σπίλο), αλλά επίσης και σε μερικούς καλοήθεις όγκους (ορισμένες μυρμηγκιές, θηλώματα) ή άλλους κακοήθεις όγκους (ορισμένα βασικοκυτταρικά καρκινώματα). Σε κάθε περίπτωση, η χρωστική αυτή κατανέμεται με διαφορετικό τρόπο, δημιουργώντας έτσι πλάκες, κηλίδες ή γραμμές, οι οποίες δεν είναι ορατές με γυμνό μάτι, αλλά είναι ορατές με το δερματοσκόπιο. Τα αγγεία, τόσο στους καλοήθεις όσο και τους κακοήθεις όγκους, μπορούν να αξιολογηθούν βάσει του μεγέθους και του σχήματος τους με τη βοήθεια του δερματοσκοπίου.
Ποιος είναι ο σκοπός της δερματοσκόπησης ;
Χάρη στη δερματοσκόπηση, ο δερματολόγος μπορεί να κάνει τη σωστή διάγνωση κατά την εξέταση μιας μελαγχρωματικής βλάβης στο ιατρείο του. Η πιο σημαντική ερώτηση είναι εάν πρόκειται για καλοήθη βλάβη (ελιά ή μυρμηκιά κ.τ.λ.) ή για κακοήθη βλάβη (καρκίνος του δέρματος). Με άλλα λόγια: είναι απαραίτητη ή όχι η χειρουργική επέμβαση ; Η τεχνική αυτή καθ' αυτή είναι πολύ απλή: η συσκευή τοποθετείται απλώς πάνω στο δέρμα, στο οποίο έχουμε ήδη βάλει μια σταγόνα λάδι. Αυτά που παρατηρούνται μετά (γραμμές, έγχρωμες κηλίδες και πλάκες σε ποικίλες διατάξεις) πρέπει να ερμηνευθούν σωστά ώστε να βοηθηθεί ο δερματολόγος να κάνει τη σωστή διάγνωση.
Η ερμηνεία αυτή είναι μάλλον δύσκολη και απαιτεί ειδική εκπαίδευση. Μελέτες δείχνουν ότι μόνο στο 50 - 80% όλων των περιπτώσεων μελανώματος ο δερματολόγος προβαίνει σε σωστή διάγνωση. Το ποσοστό αυτό ανεβαίνει στο 90% όταν η δερματοσκόπηση γίνεται από ειδικά εκπαιδευμένο δερματολόγο. Ωστόσο, η αξία της παραμένει σχετική, δεδομένου ότι ένα 10% των λαθών εξακολουθεί να υφίσταται, ακόμη και όταν το δερματοσκόπιο το χειρίζεται έμπειρος δερματολόγος. Μια 100% ακριβής διάγνωση επιτυγχάνεται μόνο μετά από χειρουργική αφαίρεση και μικροσκοπική εξέταση της βλάβης. Αυτός είναι ο λόγος που ο δερματολόγος θα αφαιρέσει και θα εξετάσει κάθε ύποπτη βλάβη. Ωστόσο, σε ασθενείς με μεγάλο αριθμό σπίλων, το δερματοσκόπιο βοηθά στην ανίχνευση των πλέον ύποπτων βλαβών. Από την άλλη, σε περίπτωση χειρουργικής αφαίρεσης, η δερματοσκόπηση μπορεί να συμβάλλει στην επιλογή της κατάλληλης χειρουργικής τεχνικής. Τέλος, το δερματοσκόπιο συχνά θεωρείται ως σημαντικό μηχάνημα για τη διάγνωση των καλοήθων βλαβών του δέρματος και τον καθησυχασμό, τόσο του δερματολόγου όσο και του ασθενούς, με αποτέλεσμα την αποφυγή περαιτέρω χειρουργικών παρεμβάσεων.
Επιδημιολογία μελανώματος
Το μελάνωμα είναι η πιο επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος. Πρόκειται για κακοήθη βλάβη, η οποία προέρχεται από τα μελαγχρωματικά κύτταρα της επιδερμίδας (μελανοκύτταρα). Οι άλλες μορφές δερματικού καρκίνου (βασικοκυτταρικό και ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα που ονομάζονται και αμελανωτικά καρκινώματα) προέρχονται από τα ακανθωτά κύτταρα της επιδερμίδας.
Γενικά, η συχνότητα εμφάνισης μελανώματος είναι μεγαλύτερη στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες. Οι περιοχές που εμφανίζεται κατ' εξοχήν το μελάνωμα στις γυναίκες είναι τα πόδια, ενώ στους άνδρες ο θώρακας. Οι άνδρες συχνά συμβουλεύονται τον δερματολόγο τους όταν το μελάνωμα είναι ήδη σε προχωρημένο στάδιο, γι' αυτό και το ποσοστό επιβίωσης είναι συνήθως μικρότερο στους άνδρες από ό,τι στις γυναίκες. Σε σύγκριση με άλλες μορφές καρκίνου, το μελάνωμα εμφανίζεται περισσότερο σε νεαρα ατομα.http://www.boro.gr/
