 |
| Αλήθειες και ψέματα για την ανάπτυξη του παιδιού |
«Το παιδί μου μεγαλώνει μια χαρά!» Αυτό θέλουμε να ακούμε πάντα από τα χείλη σας, γι’
αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό να παρακολουθείτε το βάρος και το ύψος
του αλλά και να ξέρετε ποια σημάδια πρέπει να σας ανησυχούν και ποια
όχι.
Το νεογέννητο αδυνατίζει
Αλήθεια: Την τρίτη περίπου μέρα
της ζωής του, παρατηρείται σε όλα τα νεογέννητα ένα φαινόμενο απώλειας
βάρους της τάξης του 5 με 10% από το αρχικό τους. Αν το μικρό σας ζύγιζε
τρία κιλά όταν βγήκε από την κοιλιά σας, είναι δυνατόν να ζυγίζει 2.700
μερικές μέρες αργότερα. Δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Απλά χάνει τα υγρά
που είχε πάρει από τη μήτρα. Αυτή η μείωση του βάρους του οφείλεται και
στον τελείως διαφορετικό τρόπο ζωής που κάνει: τώρα κινείται
περισσότερο και δαπανά περισσότερη ενέργεια. Εάν όλα εξελίσσονται ομαλά,
από την πέμπτη ή την έκτη μέρα θα ξαναρχίσει να παίρνει βάρος. Κατά
κανόνα, μέχρι τη δεύτερη εβδομάδα, το μωρό σας θα είναι στο βάρος που
ήταν όταν γεννήθηκε.
Πρέπει να ζυγίζετε το μωρό κάθε μέρα
Ψέμα: Όσον καιρό ήταν το μωρό στο
μαιευτήριο, ζυγιζόταν καθημερινά. Όμως δεν είναι καθόλου απαραίτητο να
κάνετε το ίδιο όταν έρθει στο σπίτι σας. Η μηνιαία επίσκεψη στον
παιδίατρο είναι αρκετή για την παρακολούθηση του βάρους του και για να
βεβαιωθείτε ότι η μείωσή του δεν είναι ανησυχητική.
Σε μερικές περιπτώσεις, ωστόσο, είναι αναγκαίο να
έχετε μια ηλεκτρονική βρεφική ζυγαριά στο σπίτι για να παρακολουθείτε αν
το μωρό έχει ανακτήσει το χαμένο βάρος του μετά τη γέννηση και το
μαιευτήριο (βλέπε παραπάνω). Η ποσότητα της τροφής που λαμβάνει ίσως να
μην είναι επαρκής, κυρίως εάν το θηλάζετε. Γι’ αυτό, θα πρέπει τους δύο
πρώτους μήνες της ζωής του το βρέφος να ζυγίζεται μία φορά την εβδομάδα,
την ίδια πάντα μέρα και ώρα.
Αν προκύψει κάποιο περιστατικό αρρώστιας που έχει
συμπτώματα διάρροιας και εμετού, είναι σημαντικό να παρακολουθείτε το
βάρος του πολύ αυστηρά. Αν εξαιτίας της αρρώστιας του έχασε το 5% του
βάρους του, συμβουλευτείτε αμέσως το γιατρό σας: υπάρχει σοβαρή
περίπτωση να έχει πάθει αφυδάτωση.
Είναι αρκετό να μετράτε το ύψος του μία φορά το μήνα
Αλήθεια: Ο παιδίατρος θα αναλάβει
να μετράει το μικρό σας κάθε φορά που θα του κάνετε τη μηνιαία σας
επίσκεψη και με αυτό είναι πολύ πιθανό να είναι σε θέση να σας
ενημερώσει για το αν είναι ικανοποιητική ή όχι η ανάπτυξή του. Είναι
άσκοπο να προσπαθήσετε να το κάνετε μόνη σας, δε θα σας εξυπηρετήσει σε
τίποτα. Είναι πολύ δύσκολο να μετρήσετε ένα μωρό που δεν είναι σε θέση
να σταθεί όρθιο, καθώς θα μετράτε διαφορετικά νούμερα κάθε φορά! Μετά
τον πρώτο χρόνο, θα μπορείτε να το κάνετε μόνη σας μία φορά το τρίμηνο
και μετά το δεύτερο χρόνο της ζωής του δύο με τρεις φορές το χρόνο.
Οι πτώσεις της ανάπτυξής του σημειώνονται μόνο στο ημερολόγιο του παιδιάτρου
Ψέμα: Αναπόφευκτα ο γιατρός σας
είναι ο πλέον κατάλληλος για να αναλύσει αυτές τις πτώσεις (ύψος, βάρος
και σωματική διάπλαση) και να διαγνώσει κάποια ανωμαλία. Παρ’ όλα αυτά, η
συχνή μέτρηση του παιδιού σας και η τήρηση ενός ημερολογίου για την
πορεία της ανάπτυξής του από εσάς τις ίδιες είναι μια πολύ καλή
αντίδραση.
Αν παρ’ ελπίδα εμφανιστεί κάποιο πρόβλημα
ανάπτυξης, η διάγνωση θα είναι πολύ πιο εύκολη και γρήγορη δείχνοντας
απλώς το ημερολόγιο στο γιατρό.
Στασιμότητα ή απότομες αλλαγές είναι ανησυχητικά φαινόμενα
Αλήθεια: Αν η γραμμή ανάπτυξής του
δεν ανεβαίνει, αλλά παραμένει επίπεδη για πολλούς μήνες ή αν πάρει την
ανιούσα ή την κατιούσα απότομα, χωρίς αμφιβολία πρέπει να αρχίσετε να
ανησυχείτε. Όταν αυτό το φαινόμενο επηρεάζει το ύψος του, τότε μπορεί να
προμηνύει μια παθολογία για την οποία ευθύνεται η έλλειψη κάποιας
ορμόνης σχετικής με την ανάπτυξη. Πρέπει, λοιπόν, να κινητοποιηθείτε
όταν το παιδί σας δεν καταφέρει να ψηλώσει ούτε ένα εκατοστό για έναν
ολόκληρο χρόνο ή αν επιβραδυνθεί η ανάπτυξή του και ψηλώνει μόνο δύο
εκατοστά ετησίως, από τη στιγμή που έπαιρνε 5 με 6 εκατοστά μέχρι πριν
ένα χρόνο. Όταν η γραμμή ανάπτυξης έχει να κάνει με το σωματικό του
βάρος, το οποίο δεν έχει μια φυσιολογική εξέλιξη, αυτό ίσως να
σχετίζεται με κάποια πάθηση του γαστρεντερικού.
Κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους της ζωής του το παιδί μεγαλώνει πιο γρήγορα
Αλήθεια: Ανάμεσα στο χρονικό
διάστημα της γέννησης και των δώδεκα μηνών, το μωρό σας παίρνει περίπου
25 εκατοστά: είναι αναγκασμένο να μεγαλώσει! Όμως δε διατηρεί αυτόν τον
τρελό ρυθμό καθ’ όλη τη διάρκεια της ανάπτυξής του. Στο δεύτερο χρόνο
περίπου παίρνει άλλα δώδεκα εκατοστά. Στον τρίτο, όμως, χρόνο οι πόντοι
που παίρνει μειώνονται στους εννέα. Από κει και πέρα σταθεροποιείται και
τα επόμενα χρόνια παίρνει κατά μέσο όρο πέντε εκατοστά ετησίως. Αυτό
συμβαίνει μέχρι την εφηβεία, όπου τότε θα γνωρίσει μια άλλη έκρηξη
ανάπτυξης.
Είναι φυσιολογικό να είναι ένα μωρό στρουμπουλό μέχρι το πρώτο του έτος
Αλήθεια: Το να είναι ένα μωρό σαν
ντολμαδάκι πριν τα πρώτα του γενέθλια δεν είναι καθόλου μα καθόλου
αφύσικο. Όπως ακριβώς συμβαίνει και με το ύψος, έτσι αυξάνεται και το
βάρος του κατά τη διάρκεια του πρώτου χρόνου: το μικρό σας παίρνει 6-7
κιλά στην περίοδο αυτή, ενώ τον επόμενο χρόνο παίρνει 2-3. Δεν μπορούμε
να τριπλασιάσουμε το αρχικό βάρος της γέννησης του σε δώδεκα μήνες χωρίς
να αποκτήσει μερικά «βραχιολάκια» στα μπρατσάκια και στα μπουτάκια! Και
επιπλέον, κατά τη διάρκεια των πρώτων μηνών της ζωής του δεν ξέρει να
περπατήσει και εξαρτάται από σας. Αντιθέτως, μετά τον πρώτο χρόνο, είναι
καιρός να γίνει η «κάθαρση». Η πορεία της γραμμής της σωματικής
διάπλασης (η οποία υπολογίζεται με το ΔΣΜ: διαιρούμε το βάρος με το ύψος
στο τετράγωνο) θα σας δείξει καθαρά αν συμβαίνει κάτι ή όχι. Αυξάνεται
κατακόρυφα σχεδόν μέχρι τον πρώτο χρόνο. Από τη στιγμή που αρχίζει να
περπατάει, γίνεται λιγότερο στρουμπουλό -άρα παύει να είναι τόσο πολύ
εξαρτημένο από σας. Ο Δείκτης Σωματικής Μάζας μειώνεται βαθμιαία μέχρι
την ηλικία των 6-7 ετών. Μετά, η γραμμή ξαναπαίρνει την ανιούσα. Το
παιδί σας θα είναι τελείως διαφορετικό μέχρι το τέλος της ανάπτυξής του.
Η κρίσιμη στιγμή είναι όταν η γραμμή ξανανεβαίνει
και το παιδί παχαίνει υπερβολικά. Να προσέξετε γιατί αν αυτό συμβεί στη
ηλικία των 6 περίπου ετών, πιθανόν να διαγράφεται μια τάση παχυσαρκίας.
Σε αυτή την περίπτωση επιβάλλεται μια επίσκεψη σε διαιτολόγο.
Μπορούμε να του δώσουμε πρωτεΐνες (ψάρι και κρέας) από τον τέταρτο μήνα και μετά
Ψέμα: Μέχρι τους δέκα πρώτους
μήνες της ζωής του, το γάλα πρέπει να είναι η βασική τροφή του. Είτε
είναι το δικό σας είτε είναι του εμπορίου, περιέχει όλα τα απαραίτητα
συστατικά που χρειάζεται για να καλύψει τις ανάγκες του χωρίς να πάθει
αβιταμίνωση. Όταν έρθει η ώρα να του δώσετε κρέας και ψάρι, αυτό θα
είναι μετά τον 6ο μήνα για το κρέας και μετά τον 9ο για το ψάρι -και σε
πολύ μικρές και καθορισμένες ποσότητες καθημερινά.
Το ύψος του παιδιού εξαρτάται κι από το ύψος των γονιών του
Αλήθεια και ψέμα:
Οι ψηλοί γονείς θα κάνουν ψηλά παιδιά; Οι κοντοί γονείς θα κάνουν κοντά
παιδιά; Είναι πιθανό, αν λάβουμε υπόψη μας τα γονίδια που
κληρονομούνται από τους γονείς. Αν οι γονείς είναι ψηλοί, τότε ίσως το
παιδί τους να γίνει ακόμα πιο ψηλό απ’ αυτούς, γιατί τα βασικά γονίδια
συσσωρεύονται.
Το ίδιο συμβαίνει και με τους κοντούς γονείς, αλλά
αντίστροφα: το παιδί τους ίσως να γίνει πιο κοντό από αυτούς. Υπάρχει
ένας τρόπος για να υπολογίσετε το ύψος που θα έχει το παιδί σας:
προσθέστε το ύψος του πατέρα και της μητέρας (σε εκατοστά), προσθέστε
άλλα 13, αν είναι αγόρι, ή αφαιρέστε 13, αν είναι κορίτσι, και στη
συνέχεια το διαιρείτε με το δύο. Όμως προσέξτε, αυτό δεν είναι παρά μια
ένδειξη. Μην ξεχνάτε ότι η κληρονομικότητα κρύβει και κινδύνους: οι
ψηλοί γονείς ίσως να έχουν κάποιον πρόγονο (γονείς, παππούδες κλπ.) που
να ήταν κοντός, κι αυτό το γονίδιο να κληροδοτηθεί στο παιδί τους.
Επιπλέον, μπορεί το παιδί να «συναντήσει» και μερικά περιστατικά στη
διαδρομή, όπως μια πρόωρη εφηβεία που διακόπτει την ανάπτυξη πολύ
νωρίτερα ή μια χρόνια θεραπεία με κορτιζόνη κι έτσι δε θα έχει το ύψος
που θα μπορούσε να έχει. Στην πραγματικότητα, δεν μπορούμε να κάνουμε
πρόβλεψη για το ύψος του πριν μπει στην περίοδο της εφηβείας. Όλα είναι
πιθανά, γι’ αυτό κάντε υπομονή...
Ο γιατρός μπορεί να μετρήσει την ηλικία των οστών του παιδιού
Αλήθεια: Αν ο γιατρός σας ανησυχεί
για την ανάπτυξη του παιδιού σας, θα σας ζητήσει χωρίς αμφιβολία να
επισκεφθείτε έναν ειδικό για να μετρήσει την ηλικία των οστών του
παιδιού σας. Θα εκτιμήσει την οστεοποίηση και τους χόνδρους. Αν, για
παράδειγμα, σας πει ότι η ηλικία των οστών του είναι δύο ετών και η
βιολογική ηλικία του είναι τεσσάρων, αυτό σημαίνει ότι η ανάπτυξή του θα
κρατήσει σαν να ήταν η βιολογική του ηλικία δύο ετών, άρα η ανάπτυξή
του θα κρατήσει παραπάνω από το κανονικό!
Μια θεραπεία με χορήγηση κορτιζόνης θα σταματήσει προσωρινά την ανάπτυξή του
Αλήθεια: Η κορτιζόνη χορηγείται
στα παιδιά για την αντιμετώπιση του άσθματος, για τα εκζέματα ή για τις
διάφορες φλεγμονές (στομαχικές ή κυκλοφορικές). Όμως έχει αποδειχτεί ότι
αυτή η ουσία (είτε λαμβάνεται από το στόμα είτε σε μορφή σπρέι ή ως
αλοιφή) σταματάει την ανάπτυξη του παιδιού κατά τη διάρκεια της
θεραπείας. Προσοχή, αυτό συμβαίνει μόνο σε περιπτώσεις που είναι χρόνια η
χρήση του (για πολλούς μήνες χωρίς διακοπή) και σε ισχυρές δόσεις (από
500 με 800 μικρογραμμάρια την ημέρα). Με το που θα σταματήσει η αγωγή,
το παιδί θα μπει ξανά σε φυσιολογική διαδικασία ανάπτυξης. Δυστυχώς,
όμως, η χαμένη ανάπτυξη μερικές φορές δεν μπορεί να ανακτηθεί...
Ένα μωρό αν δεν είχε μεγάλη ανάπτυξη μέσα στη μήτρα θα είναι δίχως άλλο κοντό
Ψέμα: Για να είμαστε ειλικρινείς,
τίποτα δεν μπορεί να μας επιτρέψει να το ξέρουμε από την αρχή. Μερικά
μωρά που έχουν γεννηθεί με ύψος κάτω του μέσου όρου (λιγότερο από 47
εκ.), αν και είναι στα κατώτερα όρια, συχνά καλύπτουν αυτή τη διαφορά
μετά τα 3 τους χρόνια. Από τα υπόλοιπα μωρά, 25% περίπου θα παραμείνουν
κοντά και ως ενήλικες σε σύγκριση με το μέσο όρο του πληθυσμού.
Μια αγωγή με βάση την αυξητική ορμόνη μπορεί να αποβεί επικίνδυνη
Ψέμα: Είναι φυσιολογικό να
αμφισβητούν οι γονείς αυτή τη μέθοδο, καθώς στο παρελθόν η ορμόνη που
είναι υπεύθυνη για την ανάπτυξη του ανθρώπινου σώματος, η οποία
βρίσκεται στη υπόφυση κι έχει χορηγηθεί σε ενέσιμη μορφή σε παιδιά με
πάρα πολύ μικρή ανάπτυξη, έχει προκαλέσει μια πάρα πολύ σοβαρή ασθένεια.
Όμως τώρα πια δεν υπάρχει κανένας τέτοιος κίνδυνος, αφού η αυξητική
ορμόνη κατασκευάζεται αποκλειστικά στα εργαστήρια. Εάν ο γιατρός σάς
προτείνει αυτή τη θεραπεία για το παιδί σας, μην πανικοβληθείτε. Μπορεί
να χορηγηθεί πριν την περίοδο της εφηβείας, αλλά ακόμα κι από τις πρώτες
εβδομάδες της ζωής του, από τη στιγμή που θα διαγνωσθεί η έλλειψη της
ορμόνης της ανάπτυξης. Αυτή η θεραπεία θα εφαρμοστεί μετά από εξετάσεις
αίματος και μόνο σε παιδιά που η ανάπτυξή τους βρίσκεται κάτω από το 75%
του μέσου όρου ανάπτυξής σε αυτή την ηλικία. Η αγωγή συνίσταται στη
χορήγηση ενέσεων σε καθημερινή βάση που συνήθως συνεχίζονται μέχρι το
τέλος της εφηβείας.
Η παροχή της στοργής δεν έχει καμία συνέπεια στην ανάπτυξή του
Ψέμα: Για να μεγαλώσει σωστά, ένα
μωρό δεν αρκεί μόνο να έχει καλή υγεία και να τρέφεται σωστά. Πρέπει
επίσης να παίρνει και αγάπη. Ακόμα και στις πολύ σοβαρές ασθένειες,
μπορούμε να διακρίνουμε την εμφάνιση μιας παθολογίας του
ψυχοσυναισθηματικού νανισμού, που επηρεάζει σε πολύ μεγάλο βαθμό την
ανάπτυξή του. Χωρίς να φτάνετε σε ακραίες καταστάσεις, είναι αρκετό για
να επηρεάσει ένα παιδί ακόμα κι ένα δυνατό συναισθηματικό σοκ (ένας
θάνατος, μια αρρώστια στην οικογένεια κλπ.) που προκαλεί μια μικρή καμπή
στη σωματική ανάπτυξή του, η οποία ευτυχώς είναι προσωρινή!
Πώς μεγαλώνουν τα οστά;
Όλα τα μακριά οστά του παιδιού σας είναι
κατασκευασμένα σύμφωνα με έναν και μόνο τρόπο: ένα σώμα που έχει το
σχήμα σωλήνα και ονομάζεται διάφυση, ένα κεφάλι σε κάθε τελείωμά του που
λέγεται επίφυση και ανάμεσα σε αυτά τα δύο ένα κομμάτι οστών που δεν
είναι ακόμα συμπαγές και ονομάζεται χόνδρος ανάπτυξης. Με το πέρασμα των
χρόνων, αυτό το υλικό αρχίζει σιγά-σιγά να γίνεται σκληρό μέχρι να
επιτρέψει στα κόκαλα να μεγαλώσουν. Για να μεγαλώσει η διάμετρος του
οστού, υποβάλλεται σε άλλη τεχνική: είναι καλυμμένο με μια μεμβράνη, η
οποία βρίσκεται μέχρι και κάτω από τον εξωτερικό φλοιό του. Αυτή τη
μεμβράνη μπορεί να την κατασκευάσει μόνο του το κόκαλο. Χρόνο με το
χρόνο, οι ειδικοί δοκιμάζουν ένα νέο οστεϊκό υλικό για την ενίσχυσή του.
Δημιουργούν ένα κανάλι στο εσωτερικό του οστού και το τοποθετούν εκεί.
Όμως, χωρίς τη δράση των ορμονών, αυτοί οι μηχανισμοί για την ενίσχυση
της ανάπτυξης πέφτουν στο κενό.
Οι υπερδραστήριες ορμόνες
Η ορμόνη της ανάπτυξης, που λέγεται και αυξητική
ορμόνη, παράγεται από την υπόφυση, ένα μικρό αδένα που βρίσκεται στο
κέντρο του εγκεφάλου. Στα παιδιά, αυτή η ουσία για να «τα μεγαλώσει»
παράγεται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια του ύπνου: το 50% κατά τη
διάρκεια του παράδοξου ύπνου, δηλαδή καθώς ονειρεύεται, και το άλλο 50%
κατά τη διάρκεια των υπόλοιπων φάσεων του ύπνου. Κατά την εφηβεία, αυτή η
ορμόνη θα εκκρίνεται μέρα και νύχτα. Ο ρόλος της; Εντατικοποιεί την
παραγωγή των πρωτεϊνών, «τα τούβλα» που κατασκευάζουν τον οργανισμό και
στη συνέχεια διασφαλίζουν την πρόοδό του. Μια άλλη ορμόνη που εκκρίνεται
από το θυρεοειδή αδένα, η θυροξίνη, βοηθά αυτό το έργο.http://kids.in.gr/
