Πηγή: Jacobin
Μετάφραση: Παπαδομανωλάκης Παναγιώτης
Ακροδεξιά κόμματα, όπως η Εθνική Συσπείρωση της Μαρίν Λε Πεν ισχυρίζονται ότι ενεργούν για την προστασία των εργαζομένων. Αλλά παρά τη λαϊκίστικη ρητορική τους, οι οικονομικές προτάσεις τους θα περικόψουν τις δημόσιες υπηρεσίες και θα καταστρέψουν τα δικαιώματα των εργαζομένων.
Για τον Μιγκέλ Γιούρμπαν — βουλευτή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τους Anticapitalistas της Ισπανίας — η κάλυψη της ακροδεξιάς από τα μέσα ενημέρωσης είναι ιδιαίτερα γοητευμένη από τις «πιο φανταχτερές», «εκκεντρικές» ή αυταρχικές προτάσεις της.» Αυτό που λείπει είναι η οικονομική ατζέντα αυτών των κομμάτων — και η ταξική διάσταση των αιτημάτων τους. Από την Εναλλακτική για την Γερμανία μέχρι την Εθνική Συσπείρωση της Γαλλίας, τα κόμματα αυτά αναφέρουν συχνά στα πρωτοσέλιδα τον ρατσισμό, την ξενοφοβία, τις επιθέσεις σε ΛΟΑΤ ανθρώπους και τον αντιφεμινισμό. Αλλά, γράφει ο Γιούρμπαν, ο μεγαλόστομος ισχυρισμός τους για οικονομικό «λαϊκισμό» συχνά εκλαμβάνεται τοις μετρητοίς.
Επιδιώκοντας να εξετάσει πιο προσεκτικά τι αντιπροσωπεύουν αυτά τα κόμματα, το γραφείο του Γιούρμπαν αυτόν τον Μάιο δημοσίευσε μια έκθεση για τα οικονομικά προγράμματα των ακροδεξιών κομμάτων σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η έκθεση, που έχει συγγραφεί από τον Άνχελ Φερέρο του Jacobin και τον οικονομολόγο Γκορντίλο, τονίζει πόσο αντιφατικές είναι οι οικονομικές προτάσεις αυτών των κομμάτων — και γιατί δεν εξυπηρετούν τους εργαζόμενους. Το πλήρες κείμενο (στα ισπανικά) μπορείτε να το κατεβάσετε εδώ. Στη συνέχεια, δημοσιεύουμε το κείμενο της παρουσίασης της έκθεσης του Φερέρο, ελαφρώς επεξεργασμένο για σαφήνεια.
«Εργοστάσια, εργάτες, δάσκαλοι, γεωργοί, τεχνίτες, τώρα εκπροσωπούνται από την Λίγκα», ισχυρίστηκε τον περασμένο Ιούνιο ο Ιταλός ακροδεξιός ηγέτης Ματέο Σαλβίνι. Απέναντι από τις Άλπεις, η Μαρίν Λε Πεν εδώ και καιρό επιμένει ότι έχει αναλάβει τα ηνία από την Αριστερά: «Προστατεύω τους Γάλλους εργαζομένους, αντιτιθέμενη στη μετανάστευση. . . Ο κομμουνιστής ηγέτης Ζωρζ Μαρσέ συνήθιζε να λέει αυτά που λέω σήμερα». Αυτήν την Πρωτομαγιά στην Ισπανία, ο ηγέτης του κόμματος νοσταλγών του Φράνκο Vox, Σαντιάγκο Αμπασκάλ, επέμεινε: «Τα συνδικάτα έχουν ξεπουλήσει και έχουν αφήσει τους εργάτες από μόνους τους». Και σύμφωνα με τον Γερμανό βουλευτή Γιούργκεν Πολ, «Η Εναλλακτική για την Γερμανία είναι το νέο εργατικό κόμμα».
Η λίστα θα μπορούσε να συνεχιστεί: Όπως δείχνουν αυτά τα λόγια, οι ηγέτες της άκρας δεξιάς σε όλη την Ευρώπη ισχυρίζονται ότι υπερασπίζονται εργαζόμενους που έχουν εγκαταλειφθεί από την Αριστερά, ή ακόμη και ένα μέρος του παλαιού προγράμματος της Αριστεράς. Ωστόσο, η έκθεσή μας για τα οικονομικά προγράμματα αυτών των κομμάτων δείχνει ότι η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική από αυτά τα συνθήματα. Στην πραγματικότητα, τα προγράμματά τους δεν χαρακτηρίζονται από την υπεράσπιση των εργαζομένων, αλλά από ένα αντιφατικό μείγμα προστατευτικών και φιλελεύθερων μέτρων. Αυτό συμβαίνει επειδή τα οικονομικά τους προγράμματα αντικατοπτρίζουν τη διαταξική εκλογική στρατηγική τους. Εν ολίγοις, προσπαθούν να προσελκύσουν ψηφοφόρους από τις λαϊκές τάξεις, την ίδια στιγμή που υπερασπίζονται μικρούς ιδιοκτήτες, ακόμα και τους πολύ πλούσιους.
Αντίθετα συμφέροντα
Το πρόβλημα είναι ότι είναι αδύνατο να συμπέσουν αντικρουόμενα συμφέροντα. Αν εξετάσουμε προσεκτικότερα τα οικονομικά προγράμματα αυτών των κομμάτων - εντάσσοντας κάθε μία από τις προτάσεις τους στο εθνικό τους πλαίσιο και λαμβάνοντας υπόψη την ιστορική τους πορεία - θα δούμε ότι το οικονομικό μοντέλο στο οποίο βασίζονται είναι ως επί το πλείστον ευνοϊκό για το εθνικό κεφάλαιο. Αυτά τα κόμματα είναι στο πλευρό των ιδιοκτητών, μικρών και μεγάλων.
Αυτό δημιουργεί τρεις ιδιαίτερα έντονες αντιφάσεις.
Πρώτον, οι φορολογικές μεταρρυθμίσεις που προωθούνται από τα περισσότερα ακροδεξιά κόμματα συνίστανται σε ριζικές φορολογικές περικοπές (σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και τη θέσπιση ενιαίων φορολογικών συντελεστών) που ευνοούν ιδιαίτερα τους φορολογούμενους και τις εταιρείες υψηλού εισοδήματος.
Αυτό ισχύει σαφώς στην Ιταλία, όπου η Λέγκα και τα Αδέλφια της Ιταλίας απαιτούν 15% ενιαίο φορολογικό συντελεστή, και στην Ισπανία, όπου το Vox ζητεί 20% ενιαίο φορολογικό συντελεστή και την κατάργηση του φόρου κληρονομίας. Ο συνδυασμός αυτών των μέτρων με υποσχέσεις για αύξηση των κοινωνικών παροχών ή διατήρηση του κράτους πρόνοιας (εκπαίδευση, υγεία κλπ.) είναι μία από τις πιο προφανείς αντιφάσεις στα προγράμματά τους. Με τις φορολογικές περικοπές να επιφέρουν τόσο απότομη πτώση στα δημόσια έσοδα, είναι δύσκολο να δούμε πώς θα μπορούσαν να διατηρηθούν οι δημόσιες δαπάνες ακόμη και στα τρέχοντα επίπεδα με περικοπές στους προϋπολογισμούς μετά τα μέτρα λιτότητας που λήφθηκαν μετά το 2008.
Από λογιστική άποψη, αυτός είναι ο μεγαλύτερος παραλογισμός των προγραμμάτων αυτών των κομμάτων. Αν αναλυθούν από ταξική άποψη, οι προτεινόμενες φορολογικές μεταρρυθμίσεις ευνοούν όσους έχουν υψηλότερα εισοδήματα και πλήττουν όσους έχουν χαμηλότερα εισοδήματα — είτε επειδή θα δουν αύξηση της φορολογίας τους είτε επειδή θα μειωθεί το επίπεδο εισοδήματος που απαλλάσσεται από φόρο εισοδήματος. Επιπλέον, η επιδείνωση του κράτους πρόνοιας έχει πιο αρνητικό αντίκτυπο στα άτομα με χαμηλότερο εισόδημα που δεν έχουν πρόσβαση σε ιδιωτικές υπηρεσίες.
Δεύτερον, αυτά τα κόμματα υπόσχονται να περιορίσουν τις δημόσιες δαπάνες βάζοντας όριο ή απευθείας απαγορεύοντας την πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες και φροντίδα υγείας στους μετανάστες (π.χ. Διατηρώντας ορισμένα δικαιώματα μόνο για τον “εθνικό” πληθυσμό). Αφήνοντας απέξω τις παρατηρήσεις σχετικά με την παραβίαση της αρχής της καθολικότητας — και τη μεροληπτική (και ρατσιστική) συνιστώσα αυτού του είδους μέτρων — από καθαρά λογιστικής απόψεως, αυτό θα επέφερε πολύ μικρές εξοικονομήσεις στις δημόσιες δαπάνες.
Αυτό οφείλεται σε μια απλή πραγματικότητα. Σε γενικές γραμμές, ο πληθυσμός των μεταναστών συμβάλλει περισσότερο στα δημόσια ταμεία (μέσω φόρου εισοδήματος, ΦΠΑ, δασμών, κλπ.) από ό, τι κοστίζει από την άποψη των κοινωνικών δαπανών — μεταξύ άλλων, επειδή είναι γενικά νεαρός και σε εργάσιμη ηλικία.
Ακόμα και αν δεν συνέβαινε αυτό, αυτός δεν θα ήταν λόγος για να περιορίσει κανείς τα δικαιώματα αυτού του πληθυσμού. Αλλά αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι ο Σαλβίνι δεν είναι απλώς σε θέση να εκπληρώσει την προεκλογική του υπόσχεση για απέλαση των πεντακοσίων χιλιάδων μεταναστών της Ιταλίας (κατά παράβαση των συνθηκών και των υφιστάμενων νόμων). Επίσης, το κόμμα του δεν θέλει να χάσει το φθηνό εργατικό δυναμικό που συντηρεί σήμερα βασικούς κλάδους όπως η κλωστοϋφαντουργία και η γεωργία, και άλλους κοινωνικά σημαντικούς τομείς όπως η φροντίδα ηλικιωμένων, ο οικιακός καθαρισμός, και τα ξενοδοχεία και η τροφοδοσία. Ωστόσο, τα μέτρα κατά των μεταναστών έχουν επίσης μια πιθανή δευτερεύουσα λειτουργία να φοβίζουν τους μετανάστες ώστε να αποδεχθούν τους όρους των χαμηλόμισθων θέσεων εργασίας τους, καθώς κινδυνεύουν με απέλαση.
Υπάρχει επίσης μια τρίτη μεγάλη αντίφαση στην ατζέντα αυτών των κομμάτων. Ο προστατευτισμός, που παρουσιάζεται με πατριωτικούς όρους, συνίσταται στην υπεράσπιση των εθνικών εταιρειών ευνοώντας την παραγωγή τους έναντι των εισαγωγών ξένων εταιρειών. Αλλά η ιδιοκτησία των μεγάλων εταιρειών μπορεί να είναι δύσκολο να προσδιοριστεί - ή είναι πολύ θολό αν είναι στα χέρια των χρηματοπιστωτικών επενδυτικών ομίλων ή των μεγάλων τραπεζικών ομίλων, ειδικά όταν μιλάμε για εταιρείες εισηγμένες σε χρηματιστήρια.
Όσον αφορά τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και τους αυτοαπασχολούμενους, τα προτεινόμενα μέτρα που περιστρέφονται γύρω από μερικές φορολογικές απαλλαγές στερούνται πραγματικού «προστατευτικού» αποτελέσματος. Αυτό οφείλεται, πρώτον, στο γεγονός ότι οι κύριοι ανταγωνιστές τους σε πολλούς τομείς -ιδίως στη βιομηχανία και τις υπηρεσίες- είναι μεγάλες «εθνικές» εταιρείες.
Όσον αφορά τη διεθνή ανταγωνιστικότητά τους, οι τεχνολογικοί παράγοντες και η αδυναμία ανταγωνισμού με βιομηχανίες σε χώρες με χαμηλότερους μισθούς και εργασιακά δικαιώματα διαδραματίζουν πιο αποφασιστικό ρόλο. Για όλους αυτούς τους λόγους, οι μειώσεις των φορολογικών εισφορών δεν μπορούν να θεωρηθούν προστατευτικές από στρατηγική άποψη. Αντίθετα, είναι ευνοϊκές για τους ιδιοκτήτες των εταιρειών, οι οποίοι βλέπουν έτσι τα έξοδά τους για κοινωνική ασφάλιση να μειώνονται.
Δεν υπάρχουν «προστατευτικά» μέτρα για το κράτος πρόνοιας, ούτε ένα στρατηγικό σχέδιο για τη μετατροπή του παραγωγικού μοντέλου προς ένα μοντέλο βασισμένο στην εσωτερική ζήτηση και τις κοινωνικές ανάγκες του πληθυσμού. Αυτός είναι ο λόγος που μιλάμε για ψευτο-πατριωτισμό - μια καθαρά προπαγανδιστική στάση, η οποία τελικά συγκαλύπτει μέτρα ευνοϊκά για το κεφάλαιο και τους ιδιοκτήτες του.
Παίρνοντας σοβαρά τα οικονομικά
Αλλά εδώ πρέπει να γίνει κάτι ακόμη. Όταν η Αριστερά μιλά για την καταπολέμηση της εκλογικής ανόδου και της κοινωνικής επιρροής των ακροδεξιών κομμάτων, επιλέγει συχνότερα το πεδίο μάχης των λεγόμενων πολιτιστικών πολέμων — και τις περισσότερες φορές, χάνει.
Το πρόβλημα είναι ότι αυτή η ριζοσπαστική δεξιά κατάφερε να απελευθερωθεί από τον στιγματισμό της και να εκμεταλλευτεί δημαγωγικά τις ανασφάλειες και τους φόβους διαφόρων τμημάτων του πληθυσμού με μια λαϊκιστική, αν όχι ψευδο-σοσιαλιστική, ρητορική. Αυτό επηρεάζει τις αλλαγές στην αγορά εργασίας καθώς και την προώθηση των δικαιωμάτων των γυναικών και των μειονοτήτων, επιτρέποντάς τους να δημιουργήσουν μια διαταξική εκλογική βάση. Ακόμη και αν η εργατική τάξη δεν είναι το μεγαλύτερο μέρος αυτού του ακροδεξιού εκλογικού σώματος, οι ψήφοι τους - ή η αποχή - συχνά αποδεικνύονται καθοριστικές από εκλογική άποψη.
Αυτό φαίνεται από τα σχόλια που έγιναν από τον υπεύθυνο της εκστρατείας του Ντόναλντ Τραμπ για το 2016, Στιβ Μπάνον, προς τον δημοσιογράφο της American Prospect Ρόμπερτ Κούτνερ: «Όσο περισσότερο [οι Δημοκρατικοί] μιλάνε για πολιτικές ταυτότητας, εγώ τους έχω. Θέλω να μιλούν για ρατσισμό κάθε μέρα. Αν η αριστερά είναι επικεντρωμένη στη φυλή και την ταυτότητα, και εμείς πάμε με τον οικονομικό εθνικισμό, μπορούμε να συντρίψουμε τους Δημοκρατικούς.»
Σήμερα, ο Μπάνον έχει εκπέσει της χάριτος — και τώρα πουλάει χάπια βιταμινών για το COVID-19 μέσω της ιστοσελίδας του σε μια φθίνουσα ομάδα οπαδών. Αλλά μπορούμε ακόμα να πάρουμε τα λόγια του ως προειδοποίηση. Αυτά τα κόμματα τροφοδοτούν τον κοινωνικό διχασμό και την αντιπαράθεση, ιδιαίτερα με τη δημιουργία πολιτιστικών ρηγμάτων.
Παρά τις όποιες αποτυχίες, όλοι αυτοί οι σχηματισμοί είναι τώρα οχυρωμένοι στα κομματικά συστήματα των αντίστοιχων χωρών τους και έχουν μια σημαντική ικανότητα να επηρεάζουν και να ρυθμίζουν τον δημόσιο διάλογο. Ο οικονομικός αντίκτυπος της νόσου COVID-19 σε έναν κοινωνικό ιστό που έχει ήδη μαραθεί από την προηγούμενη κρίση — ο οποίος προστίθεται στα πολυάριθμα προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα — προσφέρει σε αυτά τα κόμματα πρόσφορο έδαφος για να αναπτυχθούν.
Υπό αυτήν την έννοια, οι ακροδεξιές δυνάμεις μπορούν να παίξουν σε προβλήματα που στερούνται ξεκάθαρων άμεσων πολιτικών απαντήσεων, από την ένταξη των μεταναστών μέχρι τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε για μια οικολογική μετάβαση που δεν θα επιβαρύνει το κόστος των εργαζομένων καταλήγοντας - όπως επεσήμανε ένας Γερμανός σχολιαστής - να γίνει η ιδεολογία μιας νέας φάσης συσσώρευσης μέσω στερήσεων. Σε αυτό το πλαίσιο, τα ακροδεξιά κόμματα μπορούν σαφώς να ωφεληθούν από το να παρουσιάζονται ως υπερασπιστές του «απλού πολίτη» και ακόμη και του «(εθνικού) εργάτη» — και αυτό είναι ακόμα πιο κερδοφόρο δεδομένης της κρίσης που βιώνουν σχεδόν όλα τα ευρωπαϊκά αριστερά κόμματα.
Ωστόσο, μια μελέτη των οικονομικών προγραμμάτων αυτών των κομμάτων αποκαλύπτει ότι είναι οι υπερασπιστές ενός σκληρού νεοφιλελευθερισμού. Ως εκ τούτου, όπως αναφέρθηκε, το κοινό τους αίτημα για ένα σταθερό φόρο εισοδήματος, ή «ενιαίο φόρο». Βρίσκουμε επίσης εκκλήσεις για φορολογικές περικοπές για τις επιχειρήσεις, άμυνες της ελεύθερης αγοράς και εκκλήσεις για περιορισμό των δημόσιων δαπανών.
Συνολικά, και παρόλο που σε τμήματα της Αριστεράς και στα συμβατικά μέσα ενημέρωσης έχει προωθηθεί ευρέως η χρήση εκφράσεων όπως "ακροδεξιά διεθνής" ή "εθνικιστική διεθνής", αξίζει να διευκρινιστεί ότι ορισμένες από τις οικονομικές προτάσεις τους δεν είναι μόνο αντιφατικές αλλά εντελώς αντίθετες, τουλάχιστον στα χαρτιά. Για να αναφέρουμε ένα σαφές παράδειγμα: ενώ η Εθνική Συσπείρωση της Γαλλίας αντιτίθεται στις συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών, οι Σουηδοί Δημοκράτες τις υποστηρίζουν, ειδικά με το Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ιδεολογική σύγκλιση
Σε αυτό το σημείο, αξίζει να σημειωθεί ότι τα περισσότερα από τα ακροδεξιά κόμματα της Ευρώπης απέχουν πολύ από το να είναι τόσο ιδεολογικά άκαμπτα όσο συχνά λέγεται. Παρεμπιπτόντως, θα μπορούσε επίσης να ειπωθεί ότι αυτή η ακαμψία δεν ήταν χαρακτηριστικό ούτε των φασιστικών κομμάτων της περιόδου του μεσοπολέμου, όπως εξηγεί τόσο καλά ο Άντζελο Τάσκα στην ιταλική περίπτωση και ο Φραντς Νόυμαν στη γερμανική.
Συμβουλευόμενοι τα οικονομικά τους προγράμματα, μπορεί να εκπλαγούμε, για παράδειγμα, από τις λεπτομέρειες και την κοινωνική έμφαση της ατζέντας της Εθνοσυνέλευσης σε αντίθεση με τα πολύ πιο σχηματικά προγράμματα άλλων κομμάτων. Αυτές οι δυνάμεις έχουν σαφώς μεγαλύτερο ενδιαφέρον να υποδαυλίσουν «πολιτιστικούς πολέμους», ειδικά όσον αφορά τη μεταναστευτική πολιτική. Αυτό αποτελεί επίσης ένδειξη του τρόπου με τον οποίο τα εν λόγω κόμματα προσαρμόζουν τον λόγο τους με σκοπό να συγκεντρώσουν το ευρύτερο δυνατό φάσμα ψηφοφόρων με αντιφατικά συμφέροντα.
Τα περισσότερα από τα κόμματα που αναλύθηκαν εδώ παρουσιάζουν μια ελαστική ιδεολογία, και όχι μόνο σε οικονομικά θέματα. Σε αυτό, διευκολύνονται από ένα σύστημα μέσων ενημέρωσης όπου κυριαρχεί ο κιτρινισμός και η αμεσότητα. Έχουμε ήδη δει αυτά τα κόμματα να παίρνουν αρκετές στροφές 180 μοιρών: για παράδειγμα, μερικά έχουν περάσει από τον προφανή αντισημιτισμό στην παρουσίαση τους ως τους πιο ένθερμους υπερασπιστές του κράτους του Ισραήλ. Ορισμένα κινούνται επί του παρόντος προς παρόμοια κατεύθυνση όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση, αφού υπήρξαν πολύ επικριτικά για αυτήν επί σειρά ετών. Ας σκεφτούμε τη διαδικασία εξομάλυνσης στην οποία συμμετέχει επί του παρόντος η ακροδεξιά Λέγκα της Ιταλίας, κυρίως δεδομένης της συμμετοχής της στην κυβέρνηση του πρώην Ευρωπαίου κεντρικού τραπεζίτη Μάριο Ντράγκι. Τον Δεκέμβριο, ο αναπληρωτής ηγέτης και υπουργός οικονομικής ανάπτυξης της Λέγκα, Τζιανκάρλο Τζιορτζέτι, συναντήθηκε ακόμη και με τον Γερμανό χριστιανοδημοκράτη βουλευτή Μάριαν Βεντ, προκειμένου να συμφιλιώσουν τις οικονομικές τους θέσεις.
Αυτή η σύγκλιση στη Δεξιά θα μπορούσε να προχωρήσει πολύ περισσότερο. Ο Γερμανός οικονομολόγος Βόλφγκανγκ Μούνχαου εξέφρασε πρόσφατα την εικασία ότι ο Ντράγκι θα διαδεχθεί από τον Σέρτζιο Ματαρέλα στην προεδρία τον Ιανουάριο του 2022 — και είτε ο Ματέο Σαλβίνι είτε η ηγέτης των Αδερφών της Ιταλίας Τζορτζία Μελόνι θα διατελέσει πρωθυπουργός μετά τις επόμενες κοινοβουλευτικές εκλογές. Στα επόμενα χρόνια, μπορεί να δούμε συντηρητικούς να σκληραίνουν το λόγο τους, η ακροδεξιά να μετριάζει το δικό της, και κάθε μία από αυτές τις δεξιές δυνάμεις να συναντιούνται κάπου στην πορεία. Ή όπως το έθεσε ο Μουνχάου: «Μια μέρα μπορεί να συνειδητοποιήσουμε ότι όλοι ανήκουν στην ίδια ευτυχισμένη οικογένεια.»https://www.kommon.gr/
